NAM zet innovatieve manier van contracteren in voor ontmanteling gaswinlocaties
Na jaren van maatschappelijk debat gaat de Groningse gaskraan nu dan echt dicht. Daarmee begint echter meteen de volgende opgave: de ontmanteling van de meer dan 350 gaswinlocaties – een megaklus die de NAM heeft gegund aan Arcadis en WellGear. Om gezamenlijke waardecreatie te bevorderen, werd een innovatief contracteringsproces toegepast. Sibrecht Diender (YellowEverest) en Jeroen van de Rijt (Prowez) begeleidden de partijen bij het proces.
Tien tot vijftien jaar, dat is hoelang het ontmantelen van de gehele Nederlandse gaswinning volgens de huidige planning gaat duren. Het heeft dan ook nogal wat voeten in aarde – zowel onder- als bovengronds.
Onder de grond moeten de circa 800 gasproductieputten – soms wel 3,5 kilometer diep – definitief worden dichtgemaakt. Er wordt een speciaal soort cement in gestort om de putten dicht af te sluiten – cruciaal om te voorkomen dat gas of water kan ontsnappen.
Boven de grond moeten alle productie-installaties, locaties en 1700 kilometer aan horizontale pijpleidingen worden gereinigd en gedemonteerd. Waar nodig dient ook de grond zelf te worden schoongemaakt, voordat deze in oorspronkelijke staat wordt overgedragen aan de grondeigenaren.
Nauwe samenwerking
Kortom: een complexe megaklus, waarvoor de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) WellGear en Arcadis heeft ingeschakeld. WellGear, dat wereldwijd veel ervaring heeft met het onderhouden en afsluiten van olie- en gasboorputten, is verantwoordelijk voor de ondergrondse werkzaamheden. Arcadis ontfermt zich over het bovengrondse gedeelte.
Maar net zoals de gaswininstallaties onder- en bovengronds één geheel vormen, zijn de te verrichtten werkzaamheden in de praktijk ook niet zo strikt van elkaar te scheiden. “Nauwe samenwerking tussen de NAM, WellGear en Arcadis staat centraal gedurende deze langjarige opgave”, vertelt Sibrecht Diender, oprichter van Yellow Everest.
“De partijen zagen in dat een relationeel contract ze de flexibiliteit en het innovatievermogen zou geven om tot een optimale win-winsamenwerking te komen om deze klus te klaren. Daarvoor hebben ze gebruikgemaakt van de Vested-methodiek”, vult Jeroen Van de Rijt aan, medeoprichter van Prowez.
Win together, lose together
Deze methodiek werd ontwikkeld om een andere manier van samenwerking tussen opdrachtgever en -nemer te stimuleren. “Het fundamentele idee achter de aanpak is dat je samen streeft naar het creëren van gemeenschappelijke waarde”, legt Diender uit.
“De partijen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het eindresultaat en zitten er ook risicodragend in.”
Dat vraagt er in de eerste plaats om dat de focus niet ligt op transacties of activiteiten, maar op de uitkomsten die je samen wil behalen. “Je begint niet met het verdelen van het werk, maar met het formuleren van één gedeelde visie en het definiëren van de resultaten die nodig zijn om die visie te realiseren”, aldus Diender.
Van de Rijt: “Dat betekent ook dat niet alleen de verrichte activiteiten worden bijgehouden, maar in de eerste plaats juist de resultaten. En om de individuele kwaliteiten van de verschillende partijen optimaal te benutten, wordt uitvoerig stilgestaan bij wie welke activiteiten het beste passen. Daarbij wordt het ‘hoe’ vanuit het basisprincipe van autonomie zoveel mogelijk overgelaten aan de partij die verantwoordelijk is voor die activiteiten.”
“De partijen zijn gezamenlijk wel verantwoordelijk voor het eindresultaat en zitten er ook risicodragend op het eindresultaat in: het is ‘win together, lose together’. Dat maakt dit contract ook echt anders dan een klassiek activiteitengericht contract.”
Gezamenlijk innoveren
Deze (en andere) basisprincipes vormen het fundament voor de innovatieve contractvorm waarbinnen de NAM, WellGear en Arcadis de komende tien tot vijftien jaar samenwerken.
“De aanpak is met name interessant binnen langdurige en strategische samenwerkingsrelaties waarin de partijen nauw met elkaar willen samenwerken op basis van win-win en transparantie”, legt Diender uit. “Daarnaast moet de overtuiging leven dat er gezamenlijke waardecreatie kan plaatsvinden door middel van innovatie-initiatieven die vragen om organisatie-overstijgende maatregelen. Al deze componenten waren hier aanwezig.”
Zo zal naast het afsluiten van putten en opruimen van de installaties ook gekeken worden of de bestaande locaties via gezamenlijk te ontwikkelen innovatieve oplossingen ingezet kunnen worden voor duurzame energieoplossingen die bijvoorbeeld kunnen bijdragen aan de lokale energietransitie.
“De partijen waren duidelijk op zoek naar een andere benadering, omdat ze de overtuiging hadden dat de gewenste uitkomsten niet via een klassieke opdrachtgever-opdrachtnemer relatie zouden kunnen worden gerealiseerd”, aldus Van de Rijt.
Verandertraject
Tegelijkertijd is het sluiten van zo’n uitkomstgericht contract weer een uitdaging op zich. “In essentie is een contracteringsproces en -implementatie waarbij Vested-principes de basis vormen een intensief verandertraject”, illustreert Diender.
Diender en Van de Rijt begeleidden het hele proces. Van de Rijt: “Wij hebben de drie partijen ondersteund bij het komen tot een uitwerking van hun samenwerking in een relationeel contract. We hebben met het team een gezamenlijke visie geformuleerd, gezamenlijke doelstellingen opgesteld, een gezamenlijk prijsmodel ontwikkeld dat win-wingedrag beloont en een governancestructuur opgesteld.”
Vanwege de veranderkundige dimensie was stakeholdermanagement “cruciaal”, benadrukt Diender. “Daarom hebben we gedurende het traject gebruikgemaakt van een duidelijke governancestructuur, met een kernteam, een aanvullende schil en een stuurgroep, met een duidelijk communicatieplan en aanvullende training voor de verschillende stakeholders.”
Daarnaast was het essentieel dat de partijen elkaar op voorhand voldoende vertrouwden. “Dat is een absolute randvoorwaarde”, aldus Diender. “Zonder vertrouwen aan de voorkant moet je niet aan een uitkomstgericht contract beginnen.”
De taart groter maken
Met dat vertrouwen zat het tussen de NAM, WellGear en Arcadis dus wel goed, en na zo’n tien maanden lag het contract er. “Het resultaat is een flexibel contract, waarbij de kerncompetenties van de betrokken organisaties maximaal worden benut”, vertelt Van de Rijt.
“Ondanks de uitdagingen hebben de partijen elkaar altijd weten te vinden.”
Hij is dan ook zeer tevreden over de uitkomst van het proces. “Het allerbelangrijkste is dat de partijen heel duidelijk dezelfde doelen hebben middels een gezamenlijke visie en gewenste uitkomsten die ze willen realiseren met deze samenwerking. Door het proces worden de belangen van de partijen met elkaar in lijn gebracht om gezamenlijk succes te bevorderen.”
En ook het proces zelf was zeer waardevol, geeft Diender aan. “Het zorgt voor een verandering van mindset bij de betrokken teamleden. Ze leren gedurende het traject ook echt vanuit een win-winsituatie te denken. Daarnaast is vooraf in het traject al een aantal moeilijke scenario’s uitgedacht en uitgewerkt in een prijsmodel, waardoor na ondertekening vooral gefocust kan worden op het realiseren van de gezamenlijke doelstellingen.”
En zoals het gezegde luidt: samen kom je het verst. “De grote winst van een uitkomstgericht contract is dat partijen samen nadenken over hoe ze de taart samen groter kunnen maken, in plaats van dat ze elk proberen een groter stuk van een kleinere taart naar zich toe te trekken”, legt Van de Rijt uit.
Uniek project
Al met al blikken Diender en Van de Rijt voldaan terug op een bijzondere opdracht. Diender: “Het was geen makkelijk traject, maar één met pieken en dalen. Ondanks de uitdagingen hebben de partijen elkaar altijd weten te vinden en de vooraf gezamenlijk opgemaakte intenties vast kunnen houden.”
“Deze aanpak is niet helemáál nieuw in Nederland – er zijn inmiddels zo’n acht deals gesloten op basis van de Vested-principes – maar meestal zijn dit langdurige dienstverleningscontracten tussen twee organisaties. In dit geval betreft het een langdurig project, en een samenwerking waarbij drie partijen betrokken zijn die vervolgens met heel veel andere partijen in een ecosysteem samenwerken”, legt ze uit. “Dat maakt dit project zeker uniek.”
