‘Afschaffen btw op groente en fruit om meerdere redenen niet haalbaar’
Het afschaffen van de btw op groente en fruit is om meerdere redenen niet haalbaar. Dat stelt onderzoeks- en adviesbureau SEO in een nieuwe studie.
In de zomer van 2022 werd SEO ingeschakeld door het kabinet om te onderzoeken of het mogelijk is om de btw op groente en fruit te schrappen. Het was aanvankelijk de bedoeling van Rutte IV om deze fiscale maatregel tegen 2024 in te voeren om zo de volksgezondheid te bevorderen.
Inmiddels is het onderzoek afgerond. De conclusie: de btw-vrijstelling is te duur en daarnaast leidt deze niet tot grootschalige gedragsveranderingen. De maatregel kost tussen de €550 miljoen en €950 miljoen, terwijl maar 4% van de Nederlanders van plan is om hierdoor meer groente en fruit te gaan eten.
Verder is de btw-afschaffing volgens SEO praktisch onuitvoerbaar. Dat komt omdat bij veel producten niet volledig duidelijk is of deze onder de fiscale maatregel vallen. Denk aan een potje met rode pastasaus: dat bevat veel tomaten, maar tegelijkertijd ook een hoop toegevoegde suikers.
Waar de grens ook wordt getrokken, fabrikanten zullen er alles aan doen om hun producten onder de maatregel te laten vallen: en dat levert juridisch getouwtrek op, aldus SEO. Niet voor niets waarschuwt de Belastingdienst dat de handhaving van de maatregel “zelfs met een forse personele inzet […] onvoldoende gewaarborgd kan worden”.
“We hebben argumenten om het wel te doen, en argumenten om het niet te doen”, zegt verantwoordelijk staatssecretaris Maarten van Ooijen (ChristenUnie) tegen RTL Nieuws. “4% lijkt misschien niet zoveel, maar als je het over het hele land bekijkt, is dat misschien helemaal niet zo heel laag.”
Wel ambitie, géén geldafspraak
Het is op dit moment nog niet duidelijk of het afschaffen van de btw op groente en fruit door het onderzoek van SEO definitief van de baan is. Volgens verschillende media zal het kabinet nog vóór aankomende zomer een officiële reactie op het rapport naar buiten brengen.
Daarbij speelt nog een andere moeilijkheid. In het coalitieakkoord is weliswaar te lezen dat Rutte IV de ambitie heeft om de fiscale maatregel in te voeren, maar over de kosten ervan zijn geen afspraken gemaakt. Terwijl die honderden miljoenen euro’s wel ergens vandaan moeten komen.
Vorig maand haalde een motie van de Partij voor de Dieren om de btw op groente en fruit naar 0% te verlagen nét geen meerderheid. Alle oppositiepartijen stemden vóór, de gehele coalitie tegen. En daar had vooral de ChristenUnie moeite mee: als het aan die partij ligt, wordt de btw op groente en fruit afgeschaft.
Andere maatregelen
In de studie van SEO wordt ook aandacht besteed aan andere manieren om gezond eten onder de Nederlandse bevolking te bevorderen. Volgens de onderzoekers zijn veel van deze maatregelen effectiever en eveneens veel goedkoper dan het afschaffen van de btw op groente en fruit.
De onderzoekers wijzen onder andere op het invoeren van een belasting op suikerhoudende producten, het verbieden van reclames voor ongezond voedsel en het verwijderen van snoepautomaten op scholen, zodat kinderen eerder kiezen voor een appel in plaats van een Mars.
Kritiek
Niet iedereen kan zich vinden in de conclusies van het onderzoek van SEO. Ton Coenen, directeur van GGD GHOR, de koepelorganisatie alle GGD’s in Nederland, schreef een brief waarin hij het kabinet oproept toch door te zetten met de btw-afschaffing. De brief werd ondertekend door 78 wethouders, organisaties, wetenschappers en artsen.
Coenen noemt de conclusies “merkwaardig”, waarbij hij erop wijst dat de maatregel volgens de Wereldgezondheidsorganisatie wel degelijk effectief is. In Spanje, Engeland en Slowakije is de btw-verlaging al doorgevoerd. “En in Nederland hebben we in een onderzoek mensen een periodelang voor groente en fruit maar de helft van de prijs laten betalen. Dat had enorm veel effect, veel meer dan een voorlichtingsprogramma.”
Ook de juridische onhaalbaarheid wordt in twijfel getrokken. Belastingexpert Fons Overwater zegt dat het weliswaar lastig is de grens te trekken tussen wat nou wel en geen groente en fruit is, maar zeker niet onmogelijk. Ook verwacht hij dat het enorm zou meevallen met het aantal rechtszaken.
“Tussen 1933 en 1989, toen al het voedsel onder het lage belastingtarief viel, hebben verse groente en fruit altijd een bijzondere positie ingenomen. Ze waren dan weer vrijgesteld, en vielen dan weer in een laag tarief. In die dikke vijftig jaar zijn er maar tien procedures geweest over de afbakeningen van de definitie”, stelt hij in gesprek met de NOS.
