Gemeenten kampen met tekort van €1,5 miljard voor Participatiewet
Nederlandse gemeenten hebben in totaal zo’n €1,5 miljard extra nodig om de Participatiewet te kunnen uitvoeren. Dat blijkt uit onderzoek van Berenschot in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.
Sinds januari 2015 is de Participatiewet officieel van kracht. De wet vervangt (een groot deel van) de Wajong (WJ), die is bedoeld voor volledig arbeidsongeschikte jonggehandicapten, de bijstandswet (WWB) en de Wet sociale werkvoorziening (WSW) – die regelt dat gehandicapten of mensen met een psychische beperking een geschikte werkplek krijgen.
De invoering van de Participatiewet ging samen met een grote decentralisatie, waarin het Rijk de verantwoordelijkheid voor verschillende taken binnen het sociaal domein overdroeg aan gemeenten. Zo werd de WJ-regeling vóór 2015 uitgevoerd door overheidsinstelling UWV, de afgelopen zesenhalf jaar zijn Nederlandse gemeenten hiermee belast.
Structureel omlaag gebracht
Vanzelfsprekend krijgen gemeenten wel extra geld voor het uitvoeren van de Participatiewet. Maar dat budget is volgens Berenschot de afgelopen jaren behoorlijk geslonken. Ter illustratie: het re-integratiebudget voor de WWB was in 2010 €1,4 miljard; in ongeveer een decennium is dat “structureel omlaag gebracht” naar circa €500 miljoen.
Het bedrag waarmee gemeenten de bijstandswet moeten uitvoeren is sinds 2010 dus gedaald met meer dan 60%, terwijl de Nederlandse bevolking groeide met bijna 5%. Bovendien liep het aantal mensen dat een beroep doet op de bijstandswet tussen 2011 en 2018 op. En wat gebeurt er dan?
Als gemeenten steeds minder middelen hebben om zoveel mogelijk mensen aan het werk te krijgen, volgen harde keuzes. Derhalve is het geld vooral gegaan naar de groep met een overbrugbare achterstand tot de arbeidsmarkt, concludeert Berenschot. “De ondersteuning van de groep met een grote en niet overbrugbare afstand is fors minder geworden.” Met andere woorden: op dit vlak is aan de grootste problematiek de minste aandacht besteed.
Oplopende problematiek
Volgens de onderzoekers hebben Nederlandse gemeenten bij elkaar opgeteld jaarlijks zo’n €1,5 miljard extra nodig om de Participatiewet naar behoren te kunnen uitvoeren. Maar daar blijft het niet bij, zo is te lezen in het onderzoeksrapport.
Dat komt volgens Berenschot vooral door de WJ-regeling. Momenteel hebben gemeenten in totaal zo’n €100 miljoen te weinig in kas om deze uit te voeren. Maar dat wordt snel meer: een aanzienlijk deel van de jonggehandicapten had vóór de invoering van de Participatiewet recht op een uitkering en valt daardoor onder de oude WJ-regeling, die wordt betaald door het UWV.
Deze groep slinkt de komende tijd weliswaar, maar vanzelfsprekend groeit de groep van jonggehandicapten die onder de nieuwe WJ-regeling valt. En daar zijn de gemeenten dus financieel verantwoordelijk voor.
Als het Rijk niet tijdig ingrijpt, zo stellen de onderzoekers, dan loopt het tekort om de WJ-regeling uit te voeren in 2026 op naar €500 miljoen en naar meer dan €1 miljard als alle jonggehandicapten onder de nieuwe WJ-regeling vallen.
