Onderzoek: Omzet van cultuursector gedecimeerd door corona
Culturele organisaties zijn in 2020 zwaar getroffen door de coronacrisis. Hun activiteiten kwamen nagenoeg tot stilstand. Daardoor kelderen hun eigen inkomsten gemiddeld met 85%. Dat blijkt uit onderzoek van de Boekmanstichting in samenwerking met advies- en onderzoeksbureaus SiRM en Significant APE.
In hun rapport ‘Ongelijk getroffen, ongelijk gesteund’ werpen de onderzoekers in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) hun licht op de financiële impact van de coronacrisis op de culture sector. Daarbij brengen ze ook in beeld hoe de steunmaatregelen de klappen van de pandemie hebben verzacht.
De algehele strekking is dat de verschillende culturele instellingen ongekende omzetdalingen voor hun kiezen hebben gekregen, maar dat de steunmaatregelen de pijn in veel gevallen flink hebben verzacht. Daarbij merken de onderzoekers wel op dat de steun verre van gelijk is verdeeld, zodat de gevolgen van de coronacrisis voor de verschillende culturele instellingen sterk uiteenlopen.
De eigen inkomsten van culturele instellingen zijn in de laatste drie kwartalen van 2020 met gemiddeld 85% gedaald ten opzichte van dezelfde periode in 2019, vooral door de vrijwel compleet weggevallen publieksinkomsten.
De daling van de eigen inkomsten loopt uiteen van 47% bij de presentatie-instellingen en medialabs – organisaties met het laagste aandeel publieksinkomsten – tot maar liefst 94% en 95% bij de vrije producenten en poppodia, waar het aandeel publieksinkomsten het hoogst ligt.
Verder ervaren grotere organisaties – die het meest afhankelijk zijn van de publieksinkomsten – een sterkere krimp van de eigen inkomsten dan kleinere organisaties die minder afhankelijk zijn van de publieksinkomsten.
Zonder hulp zouden de 258 culturele organisaties in de laatste drie kwartalen van 2020 opgeteld een verlies hebben geleden van €67,4 miljoen. “Het leeuwendeel daarvan komt voor rekening van de poppodia en de vrije producenten”, aldus de onderzoekers.
Pijn ongelijk verdeeld
De overheid tuigde echter een pakket aan steunmaatregelen op, waardoor het verlies grotendeels werd gecompenseerd. Samen zorgden de verschillende maatregelen en al bestaande subsidies ervoor dat de totale omzet van de sector niet kromp met 85%, maar ‘slechts’ 25% – natuurlijk nog altijd een enorme aderlating.
Bovendien is de pijn verre van gelijk verdeeld. De zwaar getroffen vrije producenten en poppodia kregen relatief de minste coronasteun. “Vrije producenten ontvangen in 2020 alleen generieke coronasteun, zoals de NOW en TVL. Daarmee kunnen zij slechts 13% van hun verlies aan eigen inkomsten (en omzet) compenseren. Bij de poppodia maakt de coronasteun 37% van het verlies aan eigen inkomsten goed.”
Anderzijds komen de meerjarig gesubsidieerde organisaties weliswaar beperkt in aanmerking voor generieke coronasteun, maar ontvingen zij wel (sector)specifieke coronasteun van het ministerie van OCW, de gemeenten en de provincies. Bovendien hebben de meerjarige subsidies zelf al een “stabiliserende werking”.
Zo zagen theater- en dansgezelschappen al met al respectievelijk 74% en 67% van hun verlies aan eigen inkomsten gecompenseerd, waardoor de omzetverliezen daar beperkt bleven tot respectievelijk 7% en 11%.
Zzp’ers op straat
Uiteraard hebben de culturele organisaties zelf ook gekeken hoe ze konden snijden in de kosten. Gemiddeld hebben ze hun totale lasten met 30% weten te verminderen. Deze lastendaling komt voort uit een bezuiniging van 56% op de materiele lasten (inclusief huisvesting) en 20% op de personele lasten.
Vrije producenten verminderen hun personeelskosten met maar liefst driekwart (74%), terwijl presentatie-instellingen en medialabs per saldo niet bezuinigden op hun personeel.
Ook bij het snijden in de personeelskosten vielen de klappen duidelijk in één hoek: op het personeel in loondienst werd niet meer dan 3% bezuinigd, maar op zzp’ers maar liefst 55%.
Wat nu?
Zoals Nederland de afgelopen weken op pijnlijke wijze aan den lijve ondervond, is de crisis nog niet voorbij. Het rapport gaat over 2020, maar ook dit jaar lopen de verliezen alweer flink in de papieren. Volgens de Taskforce culturele en creatieve sector – eind vorig jaar opgericht door belangenvereniging Kunsten ’92 – zal de schade dit jaar boven de €1 miljard uitkomen.
De taskforce verwelkomt dan ook de aankondiging van het kabinet dat het steunpakket voor banen en economie en de sectorale regeling voor cultuur worden verlengd tot in het derde kwartaal van 2021. Wel herhaalt de taskforce “dat bij de uitwerking van de verschillende regelingen beter rekening moet worden gehouden met makers, creatieve professionals en producenten”.
