De essentie van agile: De optimale balans tussen mens en wereld

Sinds dit voorjaar verzorgt WIN in samenwerking met partnerorganisatie AgileWerk het True Agility Program. We spraken met agile-expert Paul Takken van AgileWerk over dit bijzondere programma.

Alweer bijna anderhalf jaar geleden werd de wereld overrompeld door corona. Naast een ongekende gezondheidscrisis, ontaardde de pandemie ook al snel in een economische crisis. Daarmee onderscheidde deze economische crisis zich volgens velen duidelijk van die van 2008: waar die duidelijk het gevolg was van menselijk handelen, waren we dit keer toch echt slachtoffer – hoe hadden we dit kunnen zien aankomen?

Als je het aan Paul Takken vraagt ligt het niet zo eenvoudig. “We gaan met de hele wereld al decennialang voor ongebreidelde groei. We willen alleen maar meer, zonder stil te staan bij de gevolgen voor de wereld waarin we leven. En als je niet in evenwicht leeft met je omgeving gaat het vroeg of laat fout. Het is niet alsof we de afgelopen jaren nooit zijn gewaarschuwd. Dus zo compleet onverwacht kwam corona nou ook weer niet – we hebben gewoon niet willen luisteren.”

Het doel achter het instrument

Je kunt moeilijk ontkennen dat Takken een punt heeft. Keer op keer is de mensheid gewezen op de gevolgen van ongeremde groei, en de daarmee gepaard gaande aantasting van de natuurlijke leefwereld. Maar wat heeft dit te maken met agile? Dat is toch simpelweg een managementfilosofie die organisaties in staat stelt snel te reageren op plotselinge veranderingen?

“Dat is inderdaad hoe de meeste mensen agile kennen”, beaamt Takken. “En dat is zeer illustratief voor het probleem: agile wordt gezien als het zoveelste instrument om nog weer succesvoller te opereren als bedrijf – nog weer harder te groeien, nog weer sneller te innoveren. Door het onmiddellijk te zien als instrument ga je echter voorbij aan een essentiële vraag. Een instrument dient namelijk per definitie een doel, en voordat je het inzet zou je je eerst moeten afvragen of je dat doel wel moet nastreven.”

Daarmee zijn we aanbeland bij wat volgens Takken de essentie is van agile. “Het is een filosofie die gaat over waarde – geen beurswaarde of kwartaalcijfers, maar de waarde die jij als persoon wil toevoegen aan een organisatie, en de waarde die je als organisatie wil toevoegen aan de wereld: welk doel wil jij nastreven? Wat heb jij te brengen en hoe doe je dat op de beste manier?”

(Dis)balans

Een andere manier om dit te verwoorden is door te zeggen dat agile gaat over balans: de balans die ieder van ons moet zien te vinden met haar of zijn omgeving. “Dit wordt vaak versimpeld tot het idee dat je wendbaar kunt reageren op je omgeving, maar het is veel meer dan dat. Het gaat om het besef dat je slechts een klein onderdeel bent van iets veel groters, en dat je pas optimaal tot je recht komt wanneer je jouw plek vindt binnen die grotere wereld en die plek zo goed mogelijk invult.”

De zoektocht naar die balans manifesteert zich op allerlei terreinen, zoals de genoemde relatie tussen de mens en de natuur. Een andere balans die binnen talloze organisaties vandaag de dag ver te zoeken lijkt, is die tussen mens en technologie.

“Wederom raakt het aan waar agile als instrument voor wordt ingezet”, legt Takken uit, “namelijk het tijdig kunnen bijsturen gedurende de ontwikkeling van bijvoorbeeld nieuwe software. Wanneer je naar de essentie van agile kijkt, gaat het echter veel meer over het in balans brengen van mens en technologie – want ook die balans is de laatste jaren behoorlijk scheefgegroeid.”

“In onze huidige maatschappij willen we in een rechte lijn, zo nodig met grof geweld op ons doel af.”

In de basis gaat het volgens Takken om dezelfde impuls die heeft geleid tot de disbalans tussen mens en natuur: het voortdurend productief willen zijn en oneindig willen groeien, het liefst zo snel mogelijk.

“In onze huidige maatschappij willen we in een rechte lijn, zo nodig met grof geweld op ons doel af. Alles moet 100% efficiënt en rationeel, waarvan de ongeremde technologische vooruitgang de ultieme manifestatie is. Organisaties zetten alles op alles om de laatste digitale innovaties bij te benen.”

“Ondertussen wordt nauwelijks gekeken naar de organisatie zelf: naar de mensen en hoe zij zich verhouden tot al die technologie. Alles moet meetbaar zijn, voor intuïtie of empathie is steeds minder ruimte. Dan krijg je wat je nu overal ziet: mensen die zich aan de kant gezet voelen, die het gevoel hebben dat zij in dienst staan van de technologie in plaats van andersom.”

Lijn of cirkel?

Zo bezien kan agile als instrument zelfs worden gezien als deel van het probleem: het wordt vaak ingezet om mensen de technologie zo goed mogelijk te laten bijbenen. Wat Takken wil is dat er juist weer ruimte ontstaat voor de typisch menselijke waarden – die veelal haaks staan op de lineaire en rationele technologie.

“We proberen alles nu in dat lineaire model te gieten, maar mensen bewegen van nature helemaal niet in een rechte lijn. Kijk naar de evolutie, naar de natuur om je heen: alles gaat in cirkels. Binnen de managementfilosofie zie je dat bijvoorbeeld terug in de PDCA-cyclus. Door alles lineair te maken, haal je mensen uit hun natuurlijke flow. Je haalt alle natuurlijke rust en cadans uit je organisatie.”

Dit creëert een dubbel boemerangeffect: “Ten eerste zorgt het ervoor dat je je doelstellingen niet meer onderzoekt – je racet maar door van deadline naar deadline zonder je af te vragen of je überhaupt de goede kant opgaat. En ten tweede behaal je niet eens die doelstellingen die je voor ogen hebt: of je mist de deadline, of de resultaten vallen tegen, of allebei. Hoe vaak lees je niet dat een groot IT-project weer is mislukt?”

Passie aanzetten

Al die falende projecten illustreren dat Takken niet simpelweg een ‘soft’ verhaal probeert te vertellen dat technologie afschildert als kwaadaardig. Waar het om gaat is dat de balans zoek is – waardoor niet alleen de mens, maar ook de technologie zelf niet optimaal tot haar recht komt. “Het gaat er dus om een betere balans te vinden, waar iedereen bij gebaat is: zeker ook de organisatie.”

“Met dit programma gaan we niet voor een of andere platte certificering: het is een traject waarin we met elkaar leren wat echt ter zake doet.”

In het vinden van die optimale balans tussen mens en omgeving richt het True Agility Program zich op het individu. “We zijn grotendeels bezig met bewustwording”, legt Takken uit. “We kijken met de deelnemers hoe zij op basis van hun persoonlijke talent optimaal functioneren binnen hun omgeving – op welke manier zij het beste kunnen bijdragen aan het grotere systeem waar ze deel van uitmaken.”

Hij benadrukt dat iedereen iets bijzonders heeft om te delen met de wereld. “Zolang je denkt dat je zelf belangrijker bent dan het geheel gaat het fout, maar andersom zijn er ook veel mensen die denken dat ze niets te bieden hebben. Dat is onzin: we hebben allemaal een talent.”

“Zo kwamen we er laatst in een groep achter dat iedereen iets had met topsport: de een was profvoetballer geweest, de ander gymleraar en de derde had op hoog niveau gebasketbald. Dan weet je als geen ander hoe je een team laat presteren en dat is van onschatbare waarde!”

Dat laten presteren van een team is ook een van de vaardigheden waaraan wordt gewerkt in het programma: Takken leert deelnemers niet alleen om hun eigen talent te herkennen en in te zetten, maar ook om het gedachtegoed en hun eigen expertise over te dragen aan anderen.

“Ik laat vaak een filmpje zien van een Japanse sushi-kok. Die man is 95 en werkt al 80 jaar aan zijn vakmanschap. Daar is hij nooit mee klaar: het moet elke dag weer iets beter, en ondertussen geeft hij zijn vakmanschap door aan de volgende generatie. ‘Wat wil je dat jouw nalatenschap is?’, vraag ik dan. ‘Wat wil jij overdragen aan anderen?’”

Dat is waar agile volgens Takken uiteindelijk om gaat: “Als je jouw balans vindt tot de wereld en daarin optimaal tot je recht komt, pas dan kun je helemaal tot bloei komen. Dan valt de puzzel in elkaar.”

“Met dit programma gaan we niet voor een of andere platte certificering: het is een traject waarin we met elkaar leren wat echt ter zake doet. Ik wil bij mensen hun passie aanzetten. Deelnemers hebben letterlijk tegen mij gezegd dat ze niet meer zo goed wisten waarvoor ze nog naar hun werk gingen iedere ochtend, en dat ze nu de zingeving hebben teruggevonden waarvoor ze ooit hun vak hebben gekozen. Dáár doe ik het voor.”