Armoede dempen is geen armoede oplossen
Armoede is een serieus probleem voor Nederland. Volgens cijfers van Eurostat leeft ongeveer 15% van de Nederlanders in armoede of loopt het risico op sociale uitsluiting. Hoewel er veel aandacht is voor het verminderen van armoede, is dat niet hetzelfde als het echt oplossen ervan, schrijft Artem Vardanyan van B&A.
Met 15% van de bevolking in armoede scoort ons land weliswaar beter dan het Europese gemiddelde van 21%, maar cijfers van het CBS en lokale onderzoeken laten zien dat er weinig verandert. In veel gemeenten blijft het aantal mensen met een inkomen tot 120% van het minimumloon al jaren nagenoeg gelijk.
Het huidige systeem is vooral gericht op het voorkomen van nood, maar draagt nauwelijks bij aan ontwikkeling.
Beperkingen van het huidige armoedebeleid
Gemeenten voeren hun armoedebeleid uit via regelingen zoals de bijzondere bijstand, de individuele inkomenstoeslag en de energietoeslag. Dit beleid is vaak reactief en versnipperd: hulp komt pas achteraf en via trage loketten waar mensen steeds opnieuw hun verhaal moeten doen. De nadruk op bewijsstukken legt zoveel administratieve druk dat maatwerk vrijwel onmogelijk wordt.
Uitvoerders besteden daardoor meer tijd aan verantwoording dan aan daadwerkelijke ondersteuning. Sommige gemeenten proberen dit te doorbreken met ambtshalve verstrekking: inwoners ontvangen automatisch hulp op basis van bestaande gegevens. Dat vermindert papierwerk en creëert ruimte voor echte ondersteuning.
De prijs van langdurige armoede
Armoede raakt direct aan de veerkracht van mensen. In onze onderzoeken zien we dat langdurige armoede gezondheid en welzijn aantast, ontwikkelkansen beperkt en zelfs tot sociale uitsluiting leidt. Een samenleving die groepen structureel vasthoudt aan de onderkant, verzwakt ook haar middenklasse.
“Zolang armoedebeleid blijft steken in het dempen van nood in plaats van het stimuleren van ontwikkeling, blijft armoede een terugkerende rekening voor de samenleving.”
Onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau laat zien dat een groeiende kloof tussen groepen kan leiden tot maatschappelijke spanningen en afnemend vertrouwen in overheid en instituties. Investeren in armoedebestrijding is daarom meer dan sociale noodhulp, het is een investering in stabiliteit en brede welvaart.
Wat wél werkt: Eenvoud en vertrouwen
Bestaande initiatieven laten zien dat het anders kan. Het Bouwdepot in ’s-Hertogenbosch geeft jongeren in kwetsbare posities een vast maandelijks bedrag, zonder ingewikkelde controles of bewijslast. Die financiële rust biedt ruimte om aan de toekomst te bouwen.
Uit onderzoek blijkt dat deze jongeren zelfstandiger wonen, minder schulden hebben en beter in hun vel zitten. Na twee jaar toonde de evaluatie dat de helft van de deelnemers in een stabielere en verbeterde leefsituatie verkeert.
Ook in Wageningen wordt geëxperimenteerd, met het Maatschappelijk Meedoen Budget. Daarin zijn losse minimaregelingen vervangen door één vast maandelijks bedrag. Voor inwoners betekent dit minder loketten en minder papierwerk; voor de gemeente levert het ruimte op om te investeren in begeleiding, nazorg en ontwikkeling.
Tijd voor beleid dat perspectief biedt
Deze lokale initiatieven botsen met het landelijke beleid, dat gemeenten verbiedt om inkomenspolitiek te voeren. Toch maken ze zichtbaar dat eenvoud, vertrouwen en perspectief beter aansluiten bij de leefwereld van inwoners dan het klassieke, reactieve en versnipperde beleid.
Zolang armoedebeleid blijft steken in het dempen van nood in plaats van het stimuleren van ontwikkeling, blijft armoede een terugkerende rekening voor de samenleving. Voorbeelden als het Bouwdepot en het Maatschappelijk Meedoen Budget bewijzen dat het anders kan: eenvoudiger, op basis van vertrouwen en gericht op vooruitgang. Zo wordt armoedebeleid niet alleen een vangnet, maar ook een springplank.
