Datagedreven werken is geen IT-probleem, maar een leiderschapsvraagstuk
Datagedreven werken en datagedreven besluitvorming zijn vandaag de dag strategische speerpunten voor veel organisaties. De verantwoordelijkheid om dit tot een succes te maken wordt te vaak bij de IT-afdeling neergelegd, maar dat is volgens Jeroen Kuijlen – die leidinggeeft aan de Data Strategists-praktijk van Valid – een verkeerde benadering.
Steeds meer organisaties zien de transitie naar datagedreven werken als een belangrijk doel. Logisch, vindt Kuijlen. “De voordelen zijn enorm. Denk bijvoorbeeld aan beter onderbouwde beslissingen, effectievere processen en een snellere respons op veranderingen in de markt.”
In de praktijk worden strategische keuzes echter nog te vaak gebaseerd op onderbuikgevoel en hiërarchie, weet hij uit eigen ervaring. “Door gebruik te maken van feiten op basis van data, kan de kwaliteit van besluitvorming naar een hoger niveau worden getild.”
Geen puur technisch vraagstuk
Bij de implementatie van datagedreven werken ontstaan echter vaak problemen. Kuijlen ziet dit ook terug in zijn werk bij Valid. Vaak gaat het mis bij de manier waarop zo’n transformatie wordt aangepakt.
“Veel organisaties investeren primair in data-architectuur en IT-infrastructuur. Daarmee creëren ze weliswaar een belangrijke randvoorwaarde voor datagedreven werken, maar het probleem wordt nog te vaak als een puur technisch vraagstuk gezien. Er is dan onvoldoende aandacht voor de bestuurlijke en culturele aspecten van datagedreven werken en voor de menselijke neiging tot subjectieve vooringenomenheid.”
Juist dat menselijke aspect vormt de basis voor het succes van datagedreven werken. Systemen kunnen nog zo goed zijn ingericht en dashboards nog zo aantrekkelijk zijn vormgegeven – als ze niet daadwerkelijk worden gebruikt, leveren ze geen waarde op. En zelfs wanneer ze wel worden gebruikt, moeten de inzichten die eruit voortkomen ook nog vertaald worden naar concrete besluitvorming en acties.
“Medewerkers moeten de ruimte krijgen om beslissingen kritisch te bevragen op basis van data.”
De verantwoordelijkheid hiervoor ligt zowel bij medewerkers op de werkvloer als bij het topmanagement dat daarbij een voorbeeldfunctie heeft. “Het is essentieel dat zij zich committeren aan datagedreven werken en actief de nieuwe manier van werken ondersteunen”, benadrukt Kuijlen. Alleen dan kan een organisatie werkelijk de vruchten plukken van haar investeringen in data en technologie.
Focus op mens en cultuur
De sleutel tot succes ligt dus niet alleen in technologie, maar vooral in mensen en cultuur. Maar hoe zorg je ervoor dat datagedreven werken echt van de grond komt binnen je organisatie? De kern is volgens Kuijlen het creëren van een cultuur waarin datagedreven werken daadwerkelijk wordt omarmd.
Daarbij is een aantal stappen van belang. Een eerste stap is om datagedreven leiderschap de norm te maken en dit actief te ontwikkelen. Dit begint met (management)training in data literacy – oftewel datageletterdheid – en besluitvorming op basis van feiten. Verder is het cruciaal om binnen de top rolmodellen te creëren die niet alleen datagedreven beslissingen nemen, maar deze ook helder kunnen verklaren en onderbouwen.
Vervolgens is het belangrijk om een ‘data-challenge-cultuur’ te introduceren. “Medewerkers moeten de ruimte krijgen om beslissingen kritisch te bevragen op basis van data. Dit kan bijvoorbeeld door ‘challenge-sessies’ te organiseren waarin beslissingen worden besproken en onderbouwd met data. Zo ontstaat een klimaat waarin data niet alleen wordt gebruikt, maar ook daadwerkelijk centraal staat in het gesprek”, aldus Kuijlen.
Ook de datakwaliteit moet worden verbeterd, maar zonder dat dit een barrière vormt om te starten. “Werk daarom vanaf het begin met de best beschikbare data en verbeter deze stapsgewijs”, adviseert Kuijlen.
Tegelijkertijd is het volgens hem essentieel om transparant te zijn over onzekerheden in de data en duidelijke afspraken te maken over hoe hiermee wordt omgegaan. “Op managementniveau kunnen data-domeineigenaren worden aangewezen, vaak gekoppeld aan proceseigenaren, om de verantwoordelijkheid voor data expliciet te beleggen.”
“Door leiderschap, cultuur en incentives te veranderen, kan datagedreven werken de norm worden in plaats van de uitzondering.”
Ook moet data begrijpelijk en toepasbaar worden gemaakt. “Investeer in storytelling en visualisaties om data-inzichten aantrekkelijk, helder en relevant te presenteren”, beveelt Kuijlen aan.
“Let er ook bij visualisaties goed op dat biases geen kans krijgen; de manier waarop informatie wordt gepresenteerd, beïnvloedt immers in sterke mate de acceptatie ervan. En werk met een beperkte, overzichtelijke set van dashboards die direct de managementbeslissingen ondersteunen.”
Tot slot is het van belang om datagedreven besluitvorming ook daadwerkelijk te meten en te belonen. “Koppel duidelijke kpi’s aan het gebruik van data in besluitvorming en maak het onderdeel van performance reviews. Hierdoor wordt het gebruik van data niet alleen gestimuleerd, maar structureel verankerd in de organisatie.”
Dagelijks datagedreven werken
Datagedreven werken vereist in essentie een gedragsverandering – niet simpelweg betere data, onderstreept Kuijlen nog maar eens. “De belangrijkste stap is het besef en de erkenning dat we als mensen kwetsbaar zijn in onze besluitvorming. Zonder dit besef is echte verbetering niet mogelijk. Intenties om meer datagedreven te werken blijven dan steken in goede voornemens zonder daadwerkelijk resultaat.”
Het probleem van niet datagedreven werken ligt volgens de practice lead van Valid vaak niet bij technologie of datakwaliteit, maar bij de manier waarop mensen de tools gebruiken en de manier waarop managers beslissingen nemen. “Door leiderschap, cultuur en incentives te veranderen, kan datagedreven werken de norm worden in plaats van de uitzondering.”
Vanuit dit gedachtegoed heeft de IT-dienstverlener en consultancy ook zijn eigen dienstverlening ingericht. Zo werkt de Data Strategists-praktijk van Valid bij opdrachten nauw samen met de Verandermanagement-praktijk. “Samen bieden we een geïntegreerde oplossing die ervoor zorgt dat datagedreven werken duurzaam onderdeel wordt van de dagelijkse bedrijfsvoering”, geeft Kuijlen aan.
