Onzichtbaar werk: Nautus begeleidt invoering GALA en IZA in Nijmegen

Met de twee landelijke akkoorden GALA en IZA wordt de beweging ingezet van zorg naar preventie. Een mooi streven – maar ook een hoop werk voor gemeenten, die nog dit jaar aan de slag moeten met de akkoorden. Nautus-adviseur Bente van Logtestijn weet er alles van – momenteel helpt ze Nijmegen met de voorbereiding op de invoering.

Voorkomen is beter dan genezen. Weinigen zullen het oneens zijn met deze aloude wijsheid. Het kan tevens worden gezien als het verbindende principe achter het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Integraal Zorgakkoord (IZA).

In het GALA zetten gemeenten en GGD’en, zorgverzekeraars en VWS gezamenlijk in op een gezond en actief leven met een stevige sociale basis. Het IZA bepaalt de werkagenda voor de zorg voor de komende vier jaar, met als hoofddoel het goed, toegankelijk en betaalbaar houden van de zorg. Ook daarin speelt preventie – en dus gezond leven – een sleutelrol.

Zo zetten beide akkoorden in op de beweging van zorg naar preventie. Waar gemeenten zich moeten voorbereiden op de invoering van twee afzonderlijke akkoorden (op 1 januari volgend jaar), benadert Bente van Logtestijn ze dan ook nadrukkelijk in hun onderlinge samenhang. “Ik zie het niet als twee losse bewegingen en ik ben er vooral om de twee trajecten te verbinden en elkaar te laten versterken”, legt ze uit. “Dat is mijn rol als procesbegeleider.”

Deze rol vervult ze in Nijmegen, waar ze al een tijdje rondliep bij de gemeente: onlangs rondde ze er een klus af als beleidsadviseur Ouderen. Ook die opdracht deed ze vanuit Nautus, een Amersfoorts adviesbureau dat zich specialiseert in het sociaal domein.

Het lef om de eerste stap te zetten

Het voorbereiden op de twee akkoorden brengt uiteraard de nodige uitdagingen met zich mee. Zoals zo vaak bij in aantocht zijnde wet- en regelgeving, moet er zoveel gebeuren dat je niet kunt wachten totdat alle implicaties van de akkoorden volledig zijn uitgekristalliseerd.

“Omdat er zoveel ligt en er geleidelijk meer informatie beschikbaar komt, moet je het lef hebben om de eerste stap te zetten”, aldus Bente. “Dat maakt het voor mij ook zo leuk om te doen.”

“Deze beweging biedt voor gemeenten kansen om toe te werken naar een gezondere generatie in 2040.”

Dat ze zich zo goed kan vinden in de ambitie die ten grondslag ligt aan het GALA en IZA, maakt het nog eens een extra mooie opdracht. “Er moet in de samenleving iets veranderen in de manier waarop we met zorg omgaan. We kunnen niet wachten. Deze beweging biedt voor gemeenten kansen om toe te werken naar een gezondere generatie in 2040.”

Geoormerkt geld

Ter ondersteuning van de beweging richting preventie is vanuit het Rijk de zogeheten SPUK-regeling beschikbaar gesteld voor alle gemeenten. Door de afspraken in het GALA wordt het geld dat gemeenten voor preventie ontvangen via deze regeling nu gebundeld in één uitkering.

Eerder was er ook wel geld beschikbaar voor preventie, maar dat was niet geoormerkt. Gemeenten konden het daardoor ook uitgeven aan – bijvoorbeeld – het verlichten van fietspaden. De SPUK (wat staat voor specifieke uitkering) is uitsluitend voor sport en bewegen, gezondheidsbevordering, cultuurparticipatie en de sociale basis.

Versterking zoeken bij elkaar

Uiteraard kom je er echter niet met geld alleen. Om het streven van een gezondere generatie in 2040 te realiseren is samenwerking essentieel, benadrukt Bente: “Zowel binnen het gemeentehuis en tussen regiogemeenten, als tussen lokale uitvoeringspartners en over de domeinen zorg en welzijn heen.”

“Zij moeten de versterking bij elkaar zoeken en gebruikmaken van de initiatieven en structuren die er al zijn”, legt ze uit. “Er gebeurt al heel veel, laten we daar ook vooral mee doorgaan. En laten we goed kijken naar waar we nog dingen missen en daarop inzetten.”

Aangezien de trajecten rondom GALA en IZA momenteel spelen in het hele land – en iedereen dus plannen maakt en het proces moet uitvogelen – is samenwerking en kennisdeling tussen verschillende gemeenten ook waardevol.

“Het is een interessante zoektocht, maar wel eentje waar haast achter zit.”

“Daarin weten collega-Nauturianen elkaar ook te vinden”, aldus Bente. “Ook in opdrachten bij andere gemeenten is het GALA en het IZA een belangrijk onderdeel van onze opdracht, en als we met vragen zitten over de inhoud of het proces is het erg fijn dat we bij elkaar terecht kunnen. Natuurlijk heeft ieder gemeente zijn eigen proces, maar het helpt enorm om van elkaar te leren.”

“En dat geeft ook veel energie!”, vertelt ze enthousiast. “Het is een zoektocht voor gemeenten met wat ze al doen, waar ze nog onderdelen missen en waar ze op willen inzetten. Een interessante zoektocht, maar wel eentje waar haast achter zit.”

Onzichtbaar werk

In de huidige voorbereidende fase lijken de stappen die Bente zet nog klein. “Maar ik krijg een steeds beter beeld bij het proces en wat er nodig is om tot resultaat te komen. Ik ben nu bezig met een verkenning van wat er verwacht wordt en wat we al doen, ter voorbereiding op het plan van aanpak voor het GALA.”

“Daarnaast zijn we in de regio bezig met het opstellen van het regiobeeld”, geeft ze aan. “Uiteindelijk werk ik toe naar een plan van aanpak voor het GALA en een regioplan voor het IZA. Daar komt een hoop bij kijken waar je nu nog niets van ziet, maar dat is mijn opdracht.” 

Bovendien, zo merkt ze treffend op, past dit “onzichtbare werk” wel bij het thema van het traject: “Ook preventie is natuurlijk onzichtbaar, want wat je voorkomt is er per definitie niet.”

En net als preventie, zal ook het onzichtbare werk dat Bente nu verricht zich later uitbetalen: “Ik weet zeker dat we straks terrein gaan winnen.”