Sam Bankman-Fried (FTX) en de psychologie van ondernemen

De spectaculaire val van de cryptobeurs FTX en de 30-jarige oprichter en multimiljardair Samuel Bankman-Fried roept een aantal interessante vragen op. Wie is Sam Bankman-Fried? Welke persoonlijkheid heeft hij? Waarom heeft hij zich zo gedragen? Robert Hogan en Ryne Sherman van Hogan Assessments geven een analyse vanuit het perspectief van de psychologie van het ondernemerschap.

Om te beginnen: wie is Sam Bankman-Fried? Om de psychologie van Bankman-Fried te kunnen begrijpen, is het goed om op te merken dat hij deel uitmaakt van een specifieke groep Amerikaanse zakenmensen. Zeer succesvolle ondernemers én fraudeurs van beroep.

Andere bekende groepsleden zijn onder meer Michael Milken, Jeffrey Skilling en Bernard ‘Bernie’ Madoff.

Milken, een Amerikaanse financier met een vermogen van ongeveer $6 miljard, werd aangeklaagd voor afpersing en beleggingsfraude en werd tot een gevangenisstraf veroordeeld.

Skilling is een voormalige consultant voor McKinsey & Company en was de CEO van Enron, het energiebedrijf dat failliet is gegaan. Hij werd aangeklaagd voor samenzwering, handel met voorkennis en beleggingsfraude, en werd tot een gevangenisstraf veroordeeld.

Madoff, een financier en voormalig voorzitter van de aandelenbeurs Nasdaq, had op een bepaald moment een vermogen van $65 miljard opgebouwd. Madoff bekende schuld aan 11 federale aanklachten wegens misdrijven en is in de gevangenis overleden.

Deze mannen waren allen charmante, hardwerkende, betrokken mensen met sociale vaardigheden en waren (gedurende enige tijd) bijzonder rijk.  Ze waren ook zeer intelligent. Op de aanmelding van Skilling voor de Harvard Business School schreef hij “Ik ben reteslim”, om maar een voorbeeld te noemen. Ze waren allen bereid om de gevestigde orde te doorbreken en grote financiële risico’s te nemen. Ze kenden geen angst zoals de meeste andere mensen.

Slim, charmant en zonder vrees klinkt misschien als de beschrijving van een psychopaat. Alleen hadden deze mannen een goede opleiding, een professionele identiteit en waren ze gericht op hun loopbaan, niet zoals de meeste psychopaten.

De persoonlijkheid van ondernemers

Hogan Assessments beschikt over persoonlijkheidsgegevens van honderden professionals en ondernemers. Uit deze database blijkt dat ondernemers (waaronder Bankman-Fried) als een ‘aparte groep’ kunnen worden gezien, met vanzelfsprekende en minder vanzelfsprekende kenmerken.

“Ondernemers worden niet bijzonder gemotiveerd door het verdienen van geld.”

Op onze schaal met alledaagse persoonlijkheden lijken ondernemers op slimme criminelen: slim, impulsief, scherp, kleurrijk en ongevoelig voor autoriteit. Op onze schaal voor persoonlijkheidskenmerken met een schaduwzijde komen ondernemers als creatief uit de bus, waardoor ze ook normen overschrijden. Ze zijn ook sociaal vaardig (maar niet transparant) en enigszins hypocriet (geneigd wetten te overtreden).

Het belangrijkste is dat ondernemers in onze ogen gericht zijn op details, slim en analytisch zijn, risico’s nemen, normen overschrijden, van plezier houden en willen winnen. Onverwacht, maar toch belangrijk, is dat ze niet bijzonder worden gemotiveerd door het verdienen van geld. Wat ze veel meer motiveert is bekendheid, het hebben van plezier en succes, waarbij rijkdom op de tweede plaats komt.

Binnen een groep van avontuurlijke, normoverschrijdende risiconemers is Bankman-Fried alleen uniek omdat hij hoog scoort op de kenmerken die voor ondernemers gelden.

Het is gedaan met fatsoenlijkheid

In zijn recente artikel in de Wall Street Journal stelt Adam Kirsch dat moderne ondernemers zoals Steve Jobs, Elon Musk en Sam Bankman-Fried niet alleen ontregelend zijn, maar ook de grenzen van het fatsoen hebben overschreden, en beleggers verwachten dit ook van hen.

Bereid zijn om aanvaarde kleding- of gedragsnormen te negeren, is een teken dat het om een ontregelaar gaat. Zoals Kirsch opmerkt: “Silicon Valley is altijd op zoek naar eenhoorns en ontregelaars, die per definitie lak hebben aan hoe anderen handelen.”

Kirsch vertelt als voorbeeld een anekdote over Steve Jobs: “Een van de dingen die de oprichter van beleggingsfirma Sequoia Capital aantrok in Jobs was dat hij ‘expres een aantal gekke dingen deed’ om mensen uit hun evenwicht te brengen.”

“Bankman-Fried sloot een deal van $200 miljoen met Sequoia Capital terwijl hij tegelijkertijd League of Legends aan het spelen was.”

Kirsch vergelijkt het uiterlijk en gedrag van grote spelers in de moderne wereld van de technologie (en van Donald Trump) met het fatsoenlijke uiterlijk en gedrag van grootheden uit de zakenwereld van de oude stempel, zoals Andrew Carnegie. Carnegie richtte de Carnegie Steel Corporation in 1892 op en werd na de verkoop ervan in 1901 een van de rijkste mensen in de geschiedenis van de Verenigde Staten.

Ter vergelijking: het is bekend dat Sam Bankman-Fried in een korte broek en met ongekamd haar onderhandelde over een deal van $200 miljoen met Sequoia Capital. De deal werd gesloten tijdens een Zoom-vergadering, terwijl Bankman-Fried tegelijkertijd het computerspel League of Legends aan het spelen was.

Vergeleken met de keurig aangeklede en beleefde Carnegie lijkt het wel of Bankman-Fried uit een andere cultuur afkomstig is. Welke processen spelen zich onderhuids af?

Een socio-analytisch perspectief op ondernemersgedrag

Onze kijk op menselijk gedrag, de socio-analytische theorie, kan mogelijk een verklaring bieden. De socio-analytische theorie is een combinatie van de psycho-analytische theorie van Sigmund Freud, de rollentheorie van George Herbert Mead en de evolutietheorie van Darwin. Volgens de socio-analytische theorie hebben mensen altijd vanwege drie universele redenen in groepen samengeleefd: acceptatie, status en zingeving.

Wanneer we het vanuit dit perspectief bekijken, is elk sociaal gedrag een spel, waarbij de spelers onderhandelen over status en acceptatie. Na elke interactie is de reputatie van iedere deelnemer iets veranderd, in negatieve of positieve zin. Freud merkte ook reeds op dat al het openbaar gedrag in wezen een tekst vormt die moet worden geïnterpreteerd. Volgens gedragskundigen ten slotte bestaat communicatie tussen dieren vooral uit misleiding.

Wanneer we al deze waarnemingen in ogenschouw nemen, kunnen we twee dingen zeggen over het uiterlijk en gedrag van Carnegie en Bankman-Fried. Ten eerste voeren beiden een zorgvuldig voorbereide show op: er is niets spontaans of natuurlijks aan hun gedrag. Ten tweede spelen beiden in op hetzelfde publiek (namelijk beleggers), en niet op het algemene publiek.

Bovendien zou hun zakenimperium in de problemen komen als hun prestaties niet voldoen aan de verwachtingen van hun doelgroep. Maar misschien nog het belangrijkste is dat Carnegie en Bankman-Fried ondanks de oppervlakkige verschillen in fatsoen grotendeels overeenkomen ten aanzien van hun onderliggende psychologie: slim, analytisch, competitief, ambitieus en onverschillig over de schade die ze aan anderen kunnen berokkenen.

Een artikel van Robert Hogan en Ryne Sherman, Founder en Chief Science Officer bij Hogan Assessments.