Nederlandse Banken maken honderden miljoenen verlies op betalingsverkeer
Vrijwel nergens in Europa is het betalingsverkeer zo efficiënt als in Nederland. Maar tegelijkertijd is het door de lage prijs van bankpakketten en de hoge kosten voor toezicht ook het meest verlieslatende, zo blijkt uit onderzoek van McKinsey & Company in opdracht van Betaalvereniging Nederland.
Ons land telt een slordige 24,4 miljoen betaalrekeningen. Een kleine 90% daarvan (21,7 miljoen) bestaat uit privérekeningen en de rest (2,7 miljoen) uit bedrijfsrekeningen.
Het onderzoek van McKinsey & Company legt een duidelijk verschil bloot in de winstgevendheid tussen de twee klantgroepen. Waar zakelijk betalingsverkeer nog kostendekkend is (hoewel de opbrengsten snel achteruit hollen), maken Nederlandse banken op particulier betalingsverkeer een megaverlies.
In 2021 maakten banken en betalingsverwerkers samen een verlies van €510 miljoen op betaaldiensten – banken gingen de boot in voor €570 miljoen, terwijl betalingsverwerkers een kleine winst noteerden van rond de €60 miljoen.
Betaalvereniging Nederland benadrukt dat betalingsverkeer al een lange tijd een verliesgevende activiteit is. Banken zetten hun betaaldiensten in om zich te onderscheiden in de markt en klanten te lokken. Op andere diensten worden deze verliezen ruimschoots gecompenseerd.
Maar de situatie begint nu onhoudbaar te worden, vooral omdat het aantal digital transacties de komende jaren nog verder gaat toenemen. Ter vergelijking: het verlies op betalingsverkeer was in 2005 nog ‘maar’ €23 miljoen.
Ook de vergelijking met andere landen blijkt opvallend: een gemiddelde Europese bank maakt volgens McKinsey juist winst op het betalingsverkeer, met een marge van 33%. In Nederland komt de marge uit op -13%.
Hier zijn volgens de onderzoekers verschillende oorzaken voor. Vooral aan de omzetkant presteren Nederlandse banken ondermaats.
Zo blijkt bankieren in Nederland behoorlijk goedkoop. In 2021 betaalde een consument hier €24 per jaar voor een standaardbetaalrekening (ondertussen ligt dit hoger). Het gemiddelde in Europa lag op €51 per jaar, maar in buurland Duitsland zelfs op €83 per jaar. Daarnaast rekenen buitenlandse banken gemiddeld genomen meer voor overige kostenposten, denk bijvoorbeeld aan bijzondere overboekingen.
Aan de kostenzijde is vooral de kostenexplosie van risk en compliance opvallend. Antiwitwasregelgeving schrijft voor dat banken uitvoerig onderzoek moeten doen naar hun klanten en transacties. De richtlijnen hiervoor worden opgelegd door nationale (DNB) en internationale regelgevende instanties.
De eisen zijn zo streng dat het voldoen eraan is verworden tot een enorm arbeidsintensief proces. Inmiddels hebben de banken duizenden medewerkers in dienst die niets anders doen dan mogelijk verdachte klanten en geldstromen opsporen.
Vorig jaar waren banken in totaal €885 miljoen kwijt aan risk en compliance, waarvan bijna twee derde (64%, oftewel €565 miljoen) kan worden toegerekend aan know your customer-regelgeving. Volgens Betaalvereniging Nederland is het voor het eerst dat de kosten van het witwasdossier zo duidelijk zijn uitgesplitst voor de Nederlandse markt.
Lees verder: AML en digitalisering jagen kosten van grootbanken omhoog.
Ook de overheadkosten zijn het afgelopen decennium sterk gestegen. Met name backoffice-diensten als juridische ondersteuning, finance, HR en IT werden duurder. Verhoudingsgewijs zijn de overheadkosten nu bijna twee keer zo hoog als in 2005. Kortom, alle praat over efficiëntie en outsourcing ten spijt lijken banken juist verder uitgedijd.
Banken willen prijzen verhogen
Verwacht wordt dat banken het rapport van McKinsey en Betaalvereniging Nederland zullen aangrijpen om nieuwe prijsstijgingen van hun betaalproducten te rechtvaardigen.
ING kondigde eind september al zijn grootste prijsstijging ooit aan: de maandvergoeding voor de betaalrekening van de bank stijgt in 2023 met 80 cent. De verwachting is dat andere banken volgen.
Zo ook bij de Consumentenbond: “Banken willen de kosten van het witwasonderzoek op de klant afwentelen. Daarin staan we recht tegenover elkaar”, zegt een woordvoerder. “Banken zijn geen gewone bedrijven, ze hebben een maatschappelijke functie. Als financiële instellingen iets willen veranderen aan hun poortwachtersfunctie, moeten ze toch echt bij de politiek zijn.”
Betaalvereniging Nederland neemt, weinig verrassend, een ander standpunt in. Woordvoerder Gijs Boudewijn: “Je moet je afvragen of het huidige model toekomstbestendig is en wat de mogelijkheden zijn om het verlies te verminderen.”
Binnenkort komen de banken, toezichthouders en consumentenorganisaties samen om te praten over de uitkomsten van het rapport. Eén ding lijkt zeker: het zal een pittige discussie worden waarvan de uitkomsten impact zullen hebben op het leven van elke Nederlander met een bankrekening.
