KWINK groep voert beleidsdoorlichting uit van de Douane
KWINK groep heeft in opdracht van het ministerie van Financiën een beleidsdoorlichting uitgevoerd van de Douane. Een overzicht van de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen.
De Nederlandse Douane voert taken uit in opdracht van de EU, het directoraat-generaal Fiscale Zaken van het ministerie van Financiën en de departementen EZK, JenV, VWS, IenW, BuZa, LNV en OCW. In de beleidsdoorlichting keken de onderzoekers naar de doeltreffendheid en doelmatigheid van de uitvoering en handhaving van de wet- en regelgeving door de Douane in de periode 2012-2018.
Doeltreffendheid en doelmatigheid
De Douane heeft drie strategische doelstellingen: afdracht, beschermen en concurrentiepositie (ook bekend als de ABC-doelstellingen). Over de mate van doeltreffendheid en doelmatigheid van het beleid is de belangrijkste conclusie dat het slechts ten dele mogelijk is om uitspraken te doen over de vraag of de algemene beleidsdoelstelling en de ABC-doelstellingen in de periode 2012-2018 zijn gerealiseerd.
Hierbij speelt volgens het rapport dat niet is geoperationaliseerd en gekwantificeerd wanneer de beoogde effecten (in voldoende mate) zijn bereikt. Dit heeft mede tot gevolg dat maar beperkt conclusies kunnen worden getrokken over de mate van doeltreffendheid en doelmatigheid van het beleid.
Voor het bepalen van de doelmatigheid van de bedrijfsvoering is inzicht nodig in de kosten van de uitgevoerde douanetaken. Dat inzicht ontbreekt onder meer omdat een significant deel van de uitgaven elders binnen de Belastingdienst geadministreerd wordt en niet wordt toegerekend aan de Douane.
Waar het gaat om de prestaties van de Douane wordt geconcludeerd dat de streefwaarden op de indicatoren uit de Rijksbegroting in de periode 2012-2018 zijn gerealiseerd. Dit geldt ook voor het realiseren van de algemene jaarplanningen voor de generieke handhavingsmaatregelen.
Governance
Uit het onderzoek komt naar voren dat de relatie tussen beleid en uitvoering vanaf 2016 een positieve ontwikkeling heeft doorgemaakt. De instelling van het opdrachtgevers-opdrachtnemersberaad Douane (OOD) heeft daarin een rol gespeeld. Hieraan wordt, onder voorzitterschap van de eigenaar (Secretaris-Generaal van Financiën), deelgenomen door opdrachtgevers (beleidsdepartementen) en opdrachtnemer (Douane).
Tegelijkertijd constateert KWINK groep dat het maken van (doelmatige) beleidskeuzen wordt bemoeilijkt door een tweetal factoren.
Ten eerste omdat de acht opdrachtgevers geen reguliere financieringsrelatie met de Douane hebben: ze betalen niet voor de taakuitvoering door de Douane (enkele uitzonderingen daargelaten). Hierdoor is er voor departementen nauwelijks een prikkel om bepaalde controles te extensiveren. Immers, de middelen die daarmee vrij worden gespeeld vloeien niet terug naar het desbetreffende departement.
Daarnaast (ten tweede) zijn de kosten die Douane maakt niet toebedeeld aan de uitvoering van de taken die voor de acht opdrachtgevers worden uitgevoerd.
Aanbevelingen beleidsdoorlichting
De aanbevelingen die de onderzoekers doen in de beleidsdoorlichting gaan op hoofdlijnen over het formuleren van (meetbare) doelstellingen. De aanbevelingen hebben betrekking op de volgende aspecten:
- Opstellen van een strategische evaluatieagenda en op geplande wijze laten uitvoeren van (evaluatie)onderzoek naar de verschillende onderdelen van de in het rapport opgenomen beleidstheorie;
- Zorgdragen voor inzichten op basis waarvan betere conclusies getrokken kunnen worden over de doeltreffendheid; de (mate van) realisatie van de ABC-doelstellingen, bijv. door de ontwikkeling van aanvullende indicatoren;
- Zorgdragen voor inzichten op basis waarvan betere conclusies getrokken kunnen worden ten aanzien van doelmatigheid, inclusief daarop betrekking hebbende initiatieven, trends en ontwikkelingen;
- Verbeteren van de set met indicatoren, onder andere op het gebied van Afdracht/TEM, op het gebied van Beschermen (dashboard per opdrachtgever) en met ratio's voor doelmatigheid;
- Zorgdragen voor inzichten in de totale omvang van de uitgaven aan Douane-taken (inclusief de uitgaven die door andere onderdelen binnen de Belastingdienst ten behoeve van de Douane worden gedaan);
- Doelmatige inzet van ICT en zorgdragen voor structureel inzicht in de verhouding tussen de ontwikkel- en beheerkosten;
- Versterken van de relatie opdrachtgever-opdrachtnemer in het OOD, inclusief het doen van onderzoek naar de (gewenste) wijze van financiering van Douane-taken;
- Zorgdragen voor inzichten in het bereiken van (maatschappelijke) effecten en de relatie met door de Douane gepleegde inspanningen;
- Verbeteren van het inzicht in de kosten en opbrengsten in termen van naleving en maatschappelijke effecten;
- Omlaag brengen van het ziekteverzuim;
- Nóg slimmer maken van het door de Douane uit te voeren toezicht (door meer inzet van automatisering, meer gebruik van externe data, betere validatie en optimalisering).
Alexandra van Huffelen, de staatssecretaris van Financiën, laat in een brief aan de Tweede Kamer laten weten zich te herkennen in de verbeterpunten. “Ik zal die aanbevelingen zo goed mogelijk laten opvolgen. De implementatie van de aanbevelingen laat ik, waar verstandig, meelopen met ontwikkelingen die al in gang zijn gezet en die ik daarbij kort zal duiden.”
