Gezondheidszorg kan fors bijdragen aan CO2-reductie
Er is in de Nederlandse gezondheidszorg nog veel winst te boeken op het gebied van CO2-besparing, zo concludeert Gupta Strategists in een nieuw rapport. De sector is verantwoordelijk voor 7% van Nederlands totale CO2-uitstoot. Er zijn afspraken gemaakt om de uitstoot in 2030 te halveren ten opzichte van 2017, maar momenteel gebeurt er nog te weinig om die ambitie waar te maken.
Het is een beetje een dooddoener geworden: om de klimaatdoelen te halen moet iedereen zijn steentje bijdragen. Waar de aandacht de afgelopen maanden vooral uitging naar boeren en bouwers, wordt nu ook de gezondheidszorg op haar verantwoordelijkheid aangesproken. Waar sommigen, zoals Fleur Agema van de PVV, dit onzin vinden en erop wijzen dat de zorg wel belangrijkere dingen aan haar hoofd heeft, benadrukken anderen dat haar belangrijke maatschappelijke rol de zorg niet ontslaat van haar plicht om mee te helpen aan het voorkomen van een klimaatcatastrofe.
Voorstanders van een verduurzaming van de zorg kunnen zich zelfs beroepen op de eed die artsen afleggen, waarin ze immers beloven patiënten geen schade te zullen berokkenen. Als ziekenhuizen onnodig veel CO2 produceren en zo bijdragen aan een onleefbare wereld, kan worden beargumenteerd dat ze zich niet houden aan die eed.
Bovendien is de zorg zo’n grote sector dat ze een significante bijdrage kan leveren aan de totale Nederlandse CO2-besparing. Met bijna 30% van de uitgaven vormt de zorg na de sociale zekerheid de grootste uitgavenpost van de overheid. Daarnaast is de sector met 15% van de werkzame bevolking na de handel Nederlands grootste bedrijfstak.
Gupta Strategists heeft becijferd dat de zorg in totaal goed is voor een 7% van de totale Nederlandse CO2-uitstoot, wat neerkomt op zo’n 11 megaton. Ter illustratie: dat is bijna net zoveel als de uitstoot van Tata Steel en de kolencentrale in Eemshaven opgeteld.
Veruit het grootste deel van de CO2 (38%) is afkomstig van het energiegebruik van gebouwen. Ook het reizen van zowel medewerkers al patiënten (22%) en geneesmiddelen (18%) vormen een belangrijke bron van CO2. Samen zijn deze drie factoren dus goed voor een kleine 80% van de uitstoot. “Hieruit blijkt dat je beter kan overstappen op groene stroom dan paperless gaan, je beter strenger kan inkopen op duurzaamheid bij medicijnen dan bij computers en wellicht beter een fietsenplan voor medewerkers kan instellen dan inzetten op het voorkomen van verspilling van de zorgmaaltijden”, aldus Gupta.
Het energieverbruik zit vaak op plekken waar je niet meteen aan denkt. Zo wordt in operatiekamers de meeste energie verbruikt aan het verversen van de lucht: dit gebeurt dertig keer per uur. Terwijl dit natuurlijk niet zonder reden gebeurt, kan hier nog veel winst worden behaald: momenteel staat dit systeem nog 24 uur per dag aan.
Gekeken naar de uitstoot van de gebouwen per zorgsegment, blijken de verpleeg- en verzorgingssector (VVT) en ziekenhuissector (MSZ) met respectievelijk 32% en 28% het grootste aandeel te hebben in de uitstoot, wat niet geheel verwonderlijk is aangezien dit ook de twee grootste segmenten zijn. De gehandicaptenzorg (GHZ) zorgt voor 17% van de uitstoot van gebouwen en de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) voor ongeveer 9%. De overige aanbieders (huisartsen, apotheken, paramedici) zijn samen goed voor de laatste 15%
Nog een lange weg voor CO2-neutraal
Er moet nog veel gebeuren om de duurzaamheidsambities voor de gezondheidszorg te realiseren. In de zogeheten Green Deals van de cure- en care-sector is voor 2021 is een doelstelling opgenomen van 10% besparing ten opzichte van 2017. In 2030 moet de CO2-uitstoot door het energiegebruik van gebouwen zijn verlaagd met ongeveer 50%.
De doelstelling voor 2021 komt neer op een afname van ongeveer 3% per jaar. Het uiteindelijke doel is echter om in 2050 volledig CO2-neutraal te opereren. Om deze ambitie waar te maken moet de CO2- voetafdruk in de komende jaren met 6 tot 8% per jaar worden teruggebracht, wat betekent dat de intensiteit van de maatregelen dus dik zal moeten worden verdubbeld.
Daarvoor zal verder moeten worden gekeken dat alleen de gebrouwen. De aandacht gaat dan al snel uit naar de andere twee grote vervuilers: de reisbewegingen en geneesmiddelen. Het zal volgens Gupta nog lastiger zijn om ook daar besparingen te realiseren. Mogelijke maatregelen zijn het stimuleren van het eigen personeel om wat vaker de fiets te pakken, een consult vaker via beeldbellen te laten plaatsvinden zodat patiënten minder vaak naar het ziekenhuis hoeven te rijden, en bij de inkoop van medicijnen goed kijken of deze wel zo duurzaam mogelijk zijn gefabriceerd.
