Ecorys onderzoekt gevolgen sluiting van Friese afvaloven
Onderzoeks- en adviesbureau Ecorys doet onderzoek naar de mogelijke sluiting van de afvaloven van Omrin in Harlingen. Gevestigd aan de Waddenzee, zorgt de oven al jarenlang voor veel verzet onder een deel van de inwoners van de Friese havenstad. Zo zou de uitstoot van giftige stoffen als dioxine mogelijk een gevaar opleveren voor het milieu en de volksgezondheid. In opdracht van de gemeenteraad bekijkt Ecorys nu de economische, juridische, organisatorische en financiële gevolgen van een eventuele sluiting.
Afvalverwerker en -inzamelaar Omrin is verantwoordelijk voor de verwerking van het afval van bijna 800.000 huishoudens, hoofdzakelijk uit Friesland, en vele bedrijven. Terwijl het bedrijf zich nadrukkelijk profileert als duurzame verwerker van afval – Omrin is Fries voor ‘kringloop’ – zien sommige inwoners de Harlingse reststoffen-energiecentrale (REC) van het bedrijf als een gevaar voor mens en milieu. Al voordat de centrale ruim tien jaar geleden haar deuren opende, werd ‘Afvaloven Nee’ opgericht. De stichting protesteerde aanvankelijk tevergeefs tegen de komst, en nu al ruim tien jaar voor de sluiting van de centrale, gelegen pal aan de Waddenzee, die een jaar na de opening van de REC door UNESCO op de werelderfgoedlijst werd gezet.
De REC werd gebouwd om de naastgelegen zoutfabriek van energie te kunnen voorzien. Een belangrijk argument voor de bouw was om het verplaatsen van afval te voorkomen. Om aan de behoefte van de zoutfabriek te voldoen is de verbrandingscapaciteit van de oven uitgebreid naar 228.000 ton, 28.000 ton meer dan oorspronkelijk gepland. Omdat er in Friesland lang niet genoeg afval wordt geproduceerd om aan deze capaciteit te voldoen, wordt er nu veel afval van buiten de provincie verwerkt. Daarnaast moest de koppeling met de zoutfabriek voor een CO2-reductie zorgen, maar produceert de oven nu meer CO2 dan de zoutfabriek eerder deed. Omrin wijst echter naar een recente uitspraak van de Raad van State, waarin het overheidsorgaan concludeerde dat de afvaloven geen gevaar vormt voor de volksgezondheid.
De schoorsteen van de oven is met 44 meter opvallend laag. Volgens Afvaloven Nee is de schoorsteen, in combinatie met de gekozen rookgasreiniging, zelfs “uniek in Nederland en verre omstreken”. Doordat de schoorsteen zo laag is, past deze nog net binnen het bestemmingsplan van Harlingen, zodat er geen ontheffing voor hoefde te worden aangevraagd. Omrin probeerde zorgen weg te nemen door te stellen dat de rook nog ver de lucht in zou worden geblazen voordat de rook zou afbuigen, maar volgens Afvaloven Nee buigt de rook direct af en ‘valt’ deze neer, met als gevolg dat inwoners regelmatig last hebben van prikkelende ogen. Omrin stelt daarentegen op basis van een analyse van de gedeputeerde van Friesland dat het niet "aangetoond is" dat een hogere schoorsteen zou leiden tot een lagere uitstoot.
De REC heeft inmiddels onder meer geleid tot enkele kamervragen, inspraakrondes en gemeenteraadsvergaderingen, de oprichting van twee politieke partijen (een van de twee is niet langer actief), verhuisde gezinnen en Harlingers die hun bloed afstonden om eigen medisch onderzoek te doen naar de uitstoot van de oven. Ook vormde de oven het onderwerp van twee uitzendingen van Zembla en een van Nieuwsuur. Zo’n drie jaar geleden laaide het verzet tegen de oven nog eens extra op toen twee van elkaar onafhankelijke bronnen bevestigden dat de jaarnorm van de uitstoot voor dioxines zou zijn overschreden tijdens een storing in de centrale, iets dat Omrin tegenspreekt.
Volgens tegenstanders ligt de centrale de laatste jaren met enige regelmaat stil vanwege defecten. Zo roesten de stoompijpen door en is er vaak schade aan de ketelwand. Omrin laat in een reactie aan Consultancy.nl weten dat het bedrijf ruim binnen de norm opereert. "De afgelopen jaren zijn er gemiddeld 10-20 storingsuren geweest, vastgesteld door de FUMO. In de milieuvergunning van de REC zijn 60 storingsuren toegestaan."
Onderzoek naar sluiting
Na meer dan tien jaar van protesten lijkt er onder de actievoerders nog maar weinig vertrouwen te zijn richting de overheid. Afgelopen zomer ontvingen zij echter mogelijk bemoedigend nieuws: de gemeente Harlingen gaf onderzoeks- en adviesbureau Ecorys de opdracht te onderzoeken wat de economische, juridische, organisatorische en financiële consequenties zouden zijn van een eventuele sluiting van de REC. Hierbij wordt onder meer gekeken naar de gevolgen voor de werkgelegenheid, toeleveranciers, contracten en CO2-uitstoot. Ook wordt nadrukkelijk geluisterd naar diverse kritische partijen, waaronder Afvaloven Nee. Daarnaast spreekt Ecorys met andere maatschappelijke organisaties, de burgemeester en wethouders van Harlingen, het provinciebestuur en de directie en aandeelhouders van Omrin.
In de Harlingse gemeenteraad gaf onderzoeksleider Viek Verdult van Ecorys verdere toelichting op de opzet van het onderzoek: “De uiteindelijke conclusies zijn onze conclusies, een bestuurlijke afweging maken wij niet. Wij zetten alle relevante informatie op een rij. Daarvoor is draagvlak nodig bij alle partijen met wie wij spreken. Alleen dan kunnen we feiten scheiden van meningen en emoties. Na onze rapportage mag geen enkele twijfel meer zijn over de feiten.’’ Verder gaf hij aan dat hij erop rekende dat Omrin ruimhartig zou meewerken aan het onderzoek, waar hij aan toevoegde dat Ecorys anders manieren weet om deze medewerking af te dwingen. Tegelijkertijd temperde hij de verwachtingen onder tegenstanders van de centrale: dat dit onderzoek nu wordt uitgevoerd betekent niet automatisch dat de SER zal verdwijnen.
Inmiddels nadert het onderzoek zijn afrondende fase. Deze maand houdt Ecorys nog een internetpeiling onder de inwoners van Harlingen en naar verwachting zullen de resultaten van het onderzoek in maart worden gepresenteerd. De kosten van het onderzoek bedragen €44.900.
Omrin is eigendom van verschillende – hoofdzakelijk Friese – gemeenten. In eerder onderzoek van de Noordelijke Rekenkamer werd al geconstateerd dat de provincie voor de komst van de centrale heeft gefaald als objectieve vergunningverlener: de provincie committeerde zich volgens de onderzoekers vanaf het begin aan de – volgens tegenstanders overhaaste – planning voor de bouw van de REC.
Onlangs bleek overigens dat het nieuwe onderzoek van Ecorys nog niet heeft geleid tot een einde aan de onrust rondom de centrale. Op 20 december jongstleden werden er vanuit GroenLinks en de SP nog kamervragen gesteld over de situatie. Hierin werd onder meer gerefereerd aan de frequente storingen en het gebrek aan monitoring van de uitstoot van kankerverwekkende stoffen zoals dioxines.
