Hoe innovatief leiderschap een energiebedrijf door het digitale tijdperk loodst

Energiebedrijven staan meer dan ooit voor een grote veranderopgave om competitief en onderscheidend te blijven in de huidige digitaliserende wereld. Leiderschap speelt hierin een essentiële rol, stellen Rowan Hordijk, Chrissie Aben en Carlijn Boerrigter, allen HR Strategie Consultant bij EY. Aan de hand van een praktijkcasus bij Vandebron – een snelgroeiend Nederlands energiedistributiebedrijf – leggen de auteurs uit hoe leiderschap richting kan geven aan het omarmen van digitalisering.

De energie-industrie is aan het transformeren en digitalisering wordt gezien als een krachtig hulpmiddel voor de Nederlandse energiesector. Wat we consumeren, en de manier waarop, is snel aan het veranderen. Verschillende digitale innovaties zijn hier recentelijk voor geïntroduceerd, waaronder slimme meters, digitale energienetwerken, ‘big data’-analyses (zoals real-time data en algoritmen voor prognoses), en mobiele diensten en applicaties.

Volgens het 'Global Leadership Forecast 2018’-rapport van EY zijn de ‘digitale pioniers’, dat wil zeggen, digitaal onderlegde leiders, beter voorbereid dan de achterblijvers om nieuwe bedrijfsuitdagingen aan te gaan. Het EY People Advisory Services (PAS) team onderscheid vijf stappen om innovatief leiderschap in het digitale tijdperk te realiseren:

1. Maak ruimte om te experimenteren
2. Gebruik je competentieraamwerk als een kompas
3. Gedraag je naar je leeftijd
4. Pas je HR-praktijk aan om innovatieve leiders aan te nemen, te behouden en te promoten
5. Gebruik technologie om je digitale- en people-strategie op één lijn te krijgen

Vandebron

Een potentiële ‘game changer’ in de energiesector is Vandebron. Vanuit zowel een digitaal als medewerkeroogpunt stellen ze de huidige stand van zaken ter discussie. Ten aanzien van het eerste heeft Vandebron de krachten gebundeld met TenneT en IBM. Zo hebben ze het mogelijk gemaakt om auto’s gedurende de dag ‘smart’ op te laden door het gebruik van de IBM Hyperledger blockchain. Dit type digitaal aanbod is duidelijk anders dan wat het traditionele energiedistributiebedrijf vijf jaar geleden aanbood binnen Nederland.

Vanuit een people-perspectief vindt Vandebron dat HR innovatief moet zijn om innovatie in de sector te blijven stimuleren. Lianne Kappert, die leidinggeeft aan de Human Resources (HR) afdeling van Vandebron, zegt hierover: “Het is één van onze verantwoordelijkheden om een innovatieve houding te promoten. Dit betekent dat we niet bang moeten zijn om kansen te pakken als deze zich voordoen, we moedigen actief experimenteren aan en willen niet dat onze werknemers het op ‘safe’ spelen”.

EY PAS sprak met zowel de oprichter en Chief Technology Officer (CTO), Matthijs Guichelaar en Lianne Kappert, om hun mening te horen over digitalisering en hoe leiderschap een rol speelt in deze transitie.

Leiderschap

EY heeft een eigen model voor digitale leiderschapscompetenties gecreëerd (zie afbeelding hierboven). Het toont vier categorieën: ‘denk’ (think), ‘navigeer’ (navigate), ‘verhoudt’ (relate) en ‘verbindt’ (connect), allemaal gecentreerd rond de twaalf subcategorieën gericht op moderne leiderschapsvaardigheden. Deze vier categorieën komen zichtbaar terug in de praktijk bij Vandebron.

Denk anders en ga op zoek naar creatieve en innovatieve mogelijkheden
Leidinggeven met ‘innovatief denken’ is een van de kernkwaliteiten van Vandebron. Voor hen betekent het groots investeren in nieuwe gebieden zonder gegarandeerd succes en het decentraliseren van risico's en controles. Hierdoor ontstaat er meer vrijheid voor individuele werknemers dan de norm is bij andere energiebedrijven.

Volgens Matthijs Guichelaar, oprichter en CTO van Vandebron, is blockchain (2.0) voor zijn bedrijf een differentiatie-element in de markt aan het worden. De business case van Vandebron om in een project te investeren is eenvoudig, waardoor het goedkeuringsproces voor het starten van een nieuwe project sneller verloopt.

Om deze nieuwe inspanningen te ondersteunen, werken teams binnen Vandebron op een ‘agile’ manier. Dit komt overeen met de huidige inspanningen van moderne leiders, die zich meer richten op het versterken van werknemers en teams in plaats van hen te controleren.

Navigeren door een snel veranderende omgeving
In Nederland zien we een toenemende vraag naar zonne-energie, wat betekent dat er voldoende zonne-energieparken beschikbaar moeten zijn (zowel in binnen- als buitenland). Voorspellende analyses en inzichten moeten hierin de kern zijn om te kunnen anticiperen op eventuele veranderingen. Dit kan bereikt worden door een aanpassing in de bedrijfsstrategie van energiedistributeurs.

Matthijs Guichelaar erkent deze veranderingen en vertelt ons dat Vandebron is overgestapt van een marketing- en verkoop-georiënteerd bedrijf naar een servicegericht technologiebedrijf. Vandebron omarmt de digitale ‘disruptie’ en blijft hierdoor de concurrentie en de snel veranderende markt voor.

Verbindt met uw interne en externe stakeholders via een gemeenschappelijk doel
Wat we zien is dat ‘leiden vanuit een doel’, door doelgericht te zijn en anderen aan dit grotere goed te verbinden, aantrekt op het gebied van leiderschapsstrategie.

Vandebron maakt contact met potentiële werknemers aan het begin van het selectieproces om te zien of ze hetzelfde doel nastreven als de organisatie. Als je bij Vandebron werkt, zorgt een vraag als ‘Hoeveel CO2-reductie heb je vandaag gerealiseerd?’ in plaats van ‘Hoeveel heb je vandaag verkocht?’ wat in de ‘Field Marketing’-teams wordt gevraagd, dat het algemene doel alsmaar wordt versterkt.

Verhoudt  je op een menselijke manier door de mens en technologie in balans te brengen
Het in balans brengen van de mens en technologie is een belangrijke vaardigheid voor leiders. In dit kader vertelt het hoofd van HR dat ze bekijken hoe zij kunstmatige intelligentie bij het werven van nieuw personeel kunnen inzetten. Daarnaast hebben ze een online coaching tool gelanceerd die ondersteuning biedt bij zowel dagelijkse feedback als gestructureerde peer- en manager-feedback. Dit ondersteunt hen onder andere intern bij de ontwikkeling van digitale vaardigheden op alle niveaus en functies.

5 stappen om innovatief leiderschap in het digitale tijdperk te bereiken

1. Maak ruimte om te experimenteren
Wij zijn van mening dat er nieuwe kennis, vaardigheden en capaciteiten nodig zijn om vandaag de dag te leiden. Een leiderschapsaanpak die het mogelijk maakt om te experimenteren en waarbij falen wordt gezien als noodzakelijk goed om verder te kunnen komen, is broodnodig.

2. Gebruik je competentiekader als een kompas
Een goed gestructureerd competentiekader voor leiderschapscompetenties kan een concreet raamwerk bieden om de juiste vaardigheden, kennis en persoonlijke kenmerken van werknemers vast te stellen die nodig zijn om succes te bereiken in de aangewezen organisatie.

3. Gedraag je naar je leeftijd
Werk niet als een startup/scaleup als je een corporate bedrijf bent of andersom. Het aannemen van een innovatieve leiderschapsstijl betekent niet dat traditionele waarden niet op hun plaats zijn. Maak gebruik van datgene waar je goed in bent en beslis op welke leiderschapscompetenties je je focus wilt leggen.

4. Pas je HR-praktijk aan om innovatieve leiders aan te nemen, te behouden en te promoten
Als gevolg van de focus op innovatief leiderschap moet HR zich ook aanpassen. Denk aan het werven van het juiste talent, het aanbieden van op maat gemaakte learning & development en het promoten en belonen van de leiders die het bedrijf ondersteunen in de digitale verandering.

5. Gebruik technologie om je digitale- en people-strategie op één lijn te krijgen
HR kan bijvoorbeeld digitale tools gebruiken om haar people strategie af te stemmen op de digitale strategie van het bedrijf. Zoals eerder beschreven, koppelt Vandebron zijn HR-oplossingen aan het gebruik van technologie.

Afsluitend

In dit artikel is Vandebron gebruikt als voorbeeld om EY's model voor digitale leiderschapscompetenties uit te leggen en inzicht te bieden in hoe innovatief leiderschap energiebedrijven door het digitale tijdperk kan leiden. Voor de toekomst van de Nederlandse energiesector moeten leiders zich kunnen onderscheiden door middel van hun innovatief vermogen:

• Ze moeten kleine teams versterken, het vertrouwen hebben dat zij leveren en hun verantwoordelijk houden voor de impact op de klant.
• Ze moeten real-time informatiesystemen bouwen om de besluitvorming te ondersteunen en verwachten dat deze teams klein beginnen, leren door herhaling, experimenteren en zich aanpassen.
• Ze moeten hun bedrijf zien als platforms of marktplaats en niet alleen als product of dienst.

Toekomstig leiderschap zal gaan over het hebben van de juiste instelling, vaardigheden en kennis om organisaties door het digitale tijdperk te leiden.

Gerelateerd: Talentmanagement speelt kritische rol in aansturing energietransitie.