Galan Groep: Kritiek op HSD en relatie met gemeente Den Haag is ongegrond
De beschuldigingen die in de media zijn geuit richting The Hague Security Delta en de gemeente Den Haag zijn ongegrond, dat is de belangrijkste conclusie in een rapport van Galan Groep. Het bureau voerde in opdracht van de gemeente onafhankelijk onderzoek uit naar de gang van zaken bij de netwerkstichting en de relatie met de gemeente. Wel zijn er volgens de onderzoekers enkele verbeterpunten voor zowel de stichting als Den Haag.
The Hague Security Delta (HSD) is een stichting die bedrijven, kennisinstellingen en overheden samenbrengt om te werken aan cybersecurity. Hiervoor ontvangt het subsidie vanuit de gemeente Den Haag, tussen 2014 en 2017 was dat €5,33 miljoen. Het Haagse college van B&W bracht vorig jaar naar buiten dat een onderzoek van Policy Research Corporation had aangetoond dat er in de sectoren waarop HSD zich richt in een jaar tijd 400 banen waren gecreëerd. Dit staat gelijk aan 3% groei, wat ruim hoger is dan het landelijk gemiddelde van 1,7%. “Het college concludeert dat het veiligheidscluster sterk bijdraagt aan de economische ontwikkeling van Den Haag”, gaf B&W daarbij aan.
“Mooie praatjes”
Terwijl dit het succes van HSD lijkt te onderstrepen, kwam de netwerkorganisatie de afgelopen maanden herhaaldelijk in opspraak. Ten eerste kwam De Correspondent met een kritisch artikel waar in twijfel werd getrokken of deze groei wel de verdienste is van HSD: “Uit ons onderzoek blijkt dat het vooral veel mooie praatjes heeft opgeleverd”, aldus Dimitri Tokmetzis en Maaike Goslinga van De Correspondent. Vervolgens kwam Dieuwetje Kuipers van het onderzoeksjournalistiekplatform Follow The Money (FTM) met een vergelijkbare conclusie.
Kuipers trekt hierbij de cijfers die HSD naar buiten brengt in twijfel: “De claims die de HSD over het eigen succes maakt zijn niet voor de poes. Zo zou het in een jaar tijd maar liefst duizend banen hebben gecreëerd en zou de toegevoegde waarde van de cybersecurity-sector in ‘de regio Den Haag’ €3,8 miljard bedragen.” Kuipers stelt echter dat deze regio nooit wordt gedefinieerd, wat het mogelijk maakt dat de omringende gebieden – waar zich de nodige veiligheidsbedrijvigheid afspeelt – worden meegerekend om de cijfers positief te beïnvloeden. Ze voegt toe dat tevens niet helder wordt gemaakt of de cijfers refereren aan alle securityactiviteiten of enkel die van de bedrijven die in samenwerken met HSD.
Tot slot noemt Kuipers het opvallend dat bedrijven die niet met HSD in zee gaan niet op een subsidie van de gemeente Den Haag hoeven te rekenen: “Vorig jaar benaderden diverse ondernemers de gemeente Den Haag met het plan om, in samenwerking met de lokale ROC, jong talent een plek te geven om in aanraking te komen met de mogelijkheden van cybersecurity. Volgens de ondernemers stak de HSD hier echter een stokje voor, waarop ook de gemeente Den Haagde steun introk.” Dit zou een druk op bedrijven leggen om zich voor veel geld aan te sluiten bij het HSD-netwerk.
Vragen in gemeenteraad
Deze forse kritiek bleef in de Haagse gemeentepolitiek niet onopgemerkt. Zo werden er door Bülent Aydin van de PvdA en Joeri Oudshoorn van de Haagse Stadspartij vragen gesteld in de raad, waarbij Aydin stelde: “Het lijkt erop dat deze keizer geen kleren aan heeft, maar niemand het nog durft te zeggen.” Het college van B&W gaf eerder al aan zich niet te herkennen in de bevindingen van De Correspondent, en stelde daarbij dat HSD “sterk bijdraagt aan de economische ontwikkeling van Den Haag”, waaraan werd toegevoegd “dat de subsidie van de gemeente door HSD verantwoord wordt besteed, en dat veiligheid voor vrede en recht onmisbaar is”.
Dit bleek voor veel raadsleden echter niet voldoende. PVV’er André Elissen stelde: “Het klinkt als een dubieus verhaal. Ik ga er zoals gebruikelijk vanuit dat de journalistiek goed werk heeft gedaan. En als dat verhaal ook maar enigszins klopt, moeten er maatregelen worden getroffen.” En Pieter Grinwis van de ChristenUnie/SGP gaf aan een “concreet verhaal” te verlangen van het college van B&W: “Dus geen esoterisch beleidsjargon.” Ook het Ministerie van Justitie en Veiligheid uitte ten slotte zorgen over de onafhankelijkheid van HSD. Dit alles leidde ertoe dat de gemeente Den Haag besloot een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar de subsidieverleningen aan HSD. Voor dit onderzoek werd de Galan Groep ingeschakeld.
Weerlegging
De belangrijkste conclusie van de studie is dat de publieke beweringen en stellingnames over stichting HSD niet worden bevestigd. Volgens de onderzoekers zijn de subsidies van de gemeente Den Haag aan HSD verleend volgens gangbare normen en regels. Daarbij wordt opgemerkt dat de stichting openstaat voor nieuwe toetreders en zich niet in een monopoliepositie bevindt ten opzichte van subsidieaanvragen bij de gemeente.
Ten aanzien van de subsidies stelt de Galan Groep dat HSD, om aan de voorwaarden te voldoen, elk jaar een jaarplan heeft ingediend waarin de voorgenomen werkzaamheden, doelen en activiteiten van de stichting zijn opgenomen. Daarnaast “is ieder jaar een jaarverslag met verantwoording en jaarrekening opgesteld”. Uiteindelijk heeft HSD volgens de onderzoekers “alle verkregen subsidies verantwoord, inclusief de inhoudelijke en financiële onderbouwing als ook de vastgestelde accountants- en bestuurs-verklaring”. Tot slot wordt daarbij vermeld dat de subsidieverleningen vanuit Den Haag transparant zijn verlopen.
Wat betreft de toegankelijkheid wordt aangegeven dat HSD verschillende partnerships kent die voor iedere belangstellende partij openstaan, waarbij de prijzen voor een premium partnership uiteenlopen van €5.000 voor mkb-ondernemingen tot €20.000 voor grote corporates. De onderzoekers geven aan dat zo’n partnership zorgt voor “betrokkenheid en het daadwerkelijk meewerken aan de innovatie-samenwerking”, waarbij HSD de rol heeft van een “inhoudelijk verbinder, om een knooppunt in het veiligheidscluster te zijn waar coördinatie en communicatie zijn belegd”.
Monopolie?
Aangaande de beschuldiging dat ondernemingen alleen door zo’n partnership met HSD in aanmerking voor een subsidie vanuit gemeente Den Haag, wordt gesteld dat er is geen monopolie is voor de HSD wat betreft het “aanvragen, verstrekken of toegang verlenen tot subsidies”. Volgens de onderzoekers staat het bedrijven en instellingen “altijd vrij om binnen of buiten de stichting HSD subsidie te zoeken en aan te vragen” en bepalen de subsidieverstrekkers “zelf de criteria en randvoorwaarden waarbinnen eventueel subsidie wordt verstrekt”.
Wel wordt daarbij opgemerkt dat deze voorwaarden, criteria en procedures ook kunnen behelzen dat de verstrekker een vorm van samenwerking tussen instellingen vraagt en dat die samenwerkingsvorm een bijdrage kan aanvragen. In dit verband wordt er ook op gewezen dat de gemeente Den Haag mede het initiatief heeft genomen om HSD op te richten “in lijn met het beleid om binnen de agenda Kenniseconomie zogenoemde kansrijke clusters als instrument in te zetten om de Haagse kenniseconomie te versterken en uit te bouwen”. Daarbij is door de gemeente geld gereserveerd om die clusters – waaronder het veiligheidscluster – te kunnen ondersteunen.
Verder wordt gesteld dat er via de reguliere klachtenprocedure van de gemeente geen klachten zijn gemeld omtrent de aanvraag van cybersecuritysubsidies. De onderzoekers merken hierbij wel op dat het zicht op bestaande subsidieregelingen bij belangstellende partijen kan ontbreken. Dit komt mede doordat zowel de omschrijving van de regeling en de daarvoor beschikbare budgetten als de voorwaarden waaronder subsidie kan worden toegekend, niet altijd transparant en herkenbaar is.
Meetbaarheid
Over de vraag of HSD daadwerkelijk kan aantonen in welke mate de stichting heeft bijgedragen aan de groei binnen de veiligheidssector, stellen de onderzoekers dat het per definitie onmogelijk is om op het gebied van de werkgelegenheidsontwikkeling een direct causaal verband te leggen met de inspanningen van HSD “omdat er immers zoveel meer exogene factoren van invloed zijn op die ontwikkeling”. Desondanks zien ze in de bovengemiddelde banengroei in de regio wel als een aanwijzing dat de stichting en stimulerende werking heeft.
Daarnaast wordt gesteld dat HSD zich inspant om in de jaarverslagen de geboekte resultaten inzichtelijk te maken. Wel zijn er enkele punten van kritiek ten aanzien van de wijze waarop de meerwaarde van HSD wordt verantwoord. Zo wordt er niet altijd duidelijk onderscheid gemakt tussen de verrichte activiteiten en de daadwerkelijke opbrengst hiervan.
Ook werd het functioneren van HSD beoordeeld aan de hand van mate waarin de stichting HSD aan de verwachtingen van de aangesloten partners heeft kunnen voldoen. Hierbij wordt verwezen naar een eerdere studie van onderzoeksbureau Panteia. Daaruit kwam naar voren dat de aangesloten bedrijven HSD gemiddeld beoordelen met een ruime voldoende. Wel gaf ongeveer 30% aan dat niet alle verwachtingen werden waargemaakt, maar hierbij merkte Panteia op dat dit vaak ook de bedrijven zijn die zelf niet erg actief bijdragen aan het netwerk.
Aanbevelingen
Terwijl de Galan Groep over het algemeen behoorlijk positief oordeelt over HSD, doen de onderzoekers wel enkele aanbevelingen. Deze betrekken zich vooral op het verder volwassen maken van de inmiddels vijf jaar oude organisatie. Zo stellen ze dat een governance-structuur die past bij de huidige fase gewenst is, waarbij wordt opgemerkt dat het bestuur van HSD dit al in het najaar van 2017 heeft besproken en in 2018 deze voornemens concreet zal maken in een voorstel om vanuit een Raad van Toezicht-model te gaan werken.
De onderzoekers adviseren ook om in de verslaglegging over de behaalde resultaten duidelijk onderscheid te maken tussen de verrichte activiteiten en de opbrengst daarvan: “Om een adequaat inzicht te verkrijgen in de resultaten is een zakelijke voortgangsrapportage gewenst, die minder wordt gelardeerd met wervende teksten en een duidelijke koppeling legt met het jaarplan en het strategisch plan van de stichting HSD.”
Aan de gemeente Den Haag wordt aanbevolen meer transparantie aan te brengen in specifieke subsidieregelingen en fondsen, zodat alle mogelijk belangstellende partijen ook zicht hebben op de gerelateerde doelstellingen en randvoorwaarden. Hierbij wordt ook aangeraden om in het online subsidieregister ook bestaande fondsen/middelen, criteria en voorwaarden voor die specifieke subsidies – zoals voor HSD – op te nemen zodat voor iedere belangstellende zicht op de mogelijkheden of beperkingen ontstaat en transparantie is geborgd.
Saskia Bruines, wethouder Kenniseconomie in Den Haag, is blij met de bevindingen van de Galan Groep en benadrukt tegelijk dat er goed zal worden gekeken naar de aanbevelingen: “Digitale veiligheid staat inmiddels overal hoog op de agenda. Hierdoor zijn er nu volop kansen om het cluster, en daarmee de Haagse economie, naar een hoger niveau te brengen. Het is cruciaal dat we onze schouders eronder blijven zetten, waarbij we zeker ook kritisch moeten blijven kijken naar wat er nog te verbeteren is.”
Gerelateerd: Nederlanders maken zich opvallend weinig zorgen over cybersecurity.
