Directeur Stedelijk Museum stapt op wegens eigen kunstadviesbureau

Het hebben van een eigen kunstadviesbureau naast haar directiefunctie, is Stedelijk Museum-directeur Beatrix Ruf fataal geworden. Nadat ze verzuimde aan te geven dat ze via haar eigen bedrijf opdrachten uitvoerde voor relaties van het Amsterdamse museum, zag de bejubelde directeur geen andere oplossing dan opstappen. Er wordt nog verder onderzoek gedaan naar de precieze ernst en omvang van de belangenverstrengeling. Ook werd deze nevenactiviteit niet vermeld in het jaarverslag van het Stedelijk.

Volgens het persbericht van het Stedelijk Museum heeft de 57-jarige Ruf “in het belang van het museum” besloten onmiddellijk terug te treden. Onlangs bracht NRC Handelsblad naar buiten dat Ruf naast haar directeursbaan bij het Stedelijk Museum ook een bedrijf heeft dat in 2015 een winst van €437.000 wist te boeken. Acht dagen voordat ze begon bij het Stedelijk, bleek ze haar adviesbureau 'currentmatters' te hebben opgericht. Hiermee is mogelijk sprake van belangenverstrengeling, des te meer doordat de eigen bv van de directeur ook advies zou hebben gegeven aan mensen en bedrijven die kunst aan het museum in bruikleen gaven.

Nevenactiviteiten

Het wordt ook als opmerkelijk gezien dat het adviesbureau van Ruf zoveel winst kon maken, terwijl Ruf er alleen in haar vrije tijd werkzaamheden voor mag verrichten. Amsterdams raadslid Marcel van den Heuvel van D66 noemt het in het NRC Handelsblad “irreëel” dat een museumdirecteur in haar vrije tijd zoveel nevenactiviteiten heeft: “Een goedbetaalde adviseur verdient €2.000 per dag. Dat betekent dat Ruf minstens tweehonderd dagen advieswerk heeft gedaan naast haar voltijdsbaan.”

Volgens de krant wordt in het jaarverslag van het Stedelijk Museum, waarin niet minder dan 20 andere nevenactiviteiten van Ruf worden genoemd, geen melding gemaakt van het adviesbureau. Het is onduidelijk of de raad van toezicht op de hoogte was van Rufs activiteiten naast haar directeursfunctie, maar Kajsa Ollongren, wethouder van cultuur en waarnemend burgemeester van Amsterdam, laat weten dat de gemeente – subsidiegever en eigenaar van bijna de volledige collectie van het Stedelijk – “onaangenaam verrast” is dat het gemeentebestuur “niet van alle nevenactiviteiten van Beatrix Ruf op de hoogte is gesteld”. Ollongren voegt hieraan toe dat ze het opstappen van Ruf als “een verstandig besluit” ziet.

Oplopende onrust

Los van de vragen rond haar eigen bv, was er de laatste tijd steeds meer onrust omtrent Ruf. Zo ontbreekt in de opgave van haar nevenactiviteiten het Zwitserse Ringier, terwijl haar naam wel in het jaarverslag van de uitgever voorkomt en ze recentelijk als bestuurder nog een officieel document van de uitgeverij ondertekende. Ruf zelf deed dit af als een “administratieve fout”.

Ruf kwam ook in opspraak vanwege twee transacties met kennissen van haar. Eerst bleek dat ze vorig jaar van een Zwitserse verzamelaar een Mondriaan had geleend die vals bleek te zijn, wat bekend was bij de eigenaar. Vervolgens kwam ook uit dat het Stedelijk had verzwegen de Duitse verzamelaar Thomas Borgmann €1,5 miljoen te hebben betaald als voorwaarde voor een schenking van zo’n 175 werken.

Ook in 2014 werd er al kritiek geuit op het Stedelijk Museum vanwege mogelijke belangenconflicten. Kunstverzamelaar Christiaan Braun plaatste tweemaal een paginagrote advertentie in drie kranten waarin hij het Stedelijk stevig bekritiseerde, onder meer vanwege de dubbele petten van Ruf. De kritiek werd toentertijd door Ruf en het Stedelijk weggewuifd. Tegenover de Volkskrant verklaarde Ruf later: “Het Stedelijk is transparant.”

Onderzoeken

Tegelijk met het vertrek van Ruf zijn twee onderzoeken aangekondigd die mogelijk ook gevolgen hebben voor de raad van toezicht. Het betreft ten eerste een onafhankelijke studie naar de naleving van de Governance Code Cultuur – de gedragscode voor integer bestuur en toezicht binnen de culturele sector. Daarnaast zal advocaat en hoogleraar Jaap van Slooten, expert op het gebied van beloningsregels, nagaan of in de afgelopen jaren is gehandeld “in overeenstemming met de Wet normering topinkomens”, oftewel of Ruf door haar bijklussen teveel verdiend heeft en nog geld moet terugbetalen. Haar salaris schommelde rond de €180.000 en bij haar aanstelling was afgesproken dat haar nevenfuncties niet mochten botsen met de directeursfunctie, die valt onder de Wet normering topinkomens (maximaal €181.000).

Ruf zelf geeft aan dat alle media-aandacht ertoe heeft geleid dat het voor het Stedelijk Museum beter is wanneer ze het veld ruimt: “Voor mij staat het belang van het museum voorop, boven dat van mijzelf als individu.” Ze vervolgt: “Om die reden is terugtreden nu de juiste stap. Ik wens het museum enorm veel succes toe in de toekomst, want dat verdienen het museum, alle mensen die er werken, de bezoekers en iedereen die het museum steunt.”

Na Ann Goldstein, die in 2013 vertrok, is de Ruf de tweede Stedelijk Museum-directeur in relatief korte tijd die de eer aan zichzelf houdt. Goldstein, die bekritiseerd werd om haar gebrekkige visie en stroeve omgang met pers, werd in 2014 vervangen door Ruf. De Duitse werd onder meer aangetrokken vanwege haar status als een van de belangrijkste mensen in de internationale kunstwereld. Zo prijkt ze ieder jaar bovenin de ‘Power 100’ van het Amerikaanse tijdschrift Art Review. De aanstelling bij het Stedelijk leek aanvankelijk goed uit te pakken: ze haalde veel sponsors binnen, zorgde voor veel afwisseling en verrassing, zag erop toe dat er in het museum altijd wel wat nieuws te zien was en spande zich in om het Stedelijk terug te brengen in de voorhoede van de hedendaagse kunst.

Uit onderzoek van SAMR blijkt dat het Stedelijk Museum tot de populairste musea van Nederland behoort. Het nabijgelegen Rijksmuseum is echter de onbetwiste nummer één. In totaal telt Nederland ongeveer 1.100 musea die samen jaarlijks goed zijn voor ongeveer 38 miljoen bezoekers.