Alcoholgebruik kost Nederlandse samenleving jaarlijks tot €2,9 miljard
Alcoholgebruik kost de Nederlandse samenleving elk jaar €2,3 tot €2,9 miljard, blijkt uit onderzoek van het RIVM in samenwerking met het Trimbos-instituut, de Universiteit Maastricht en onderzoeksinstituut Ecorys. Het is volgens de onderzoekers voor het eerst dat de kosten van alcoholgebruik in Nederland uitgebreid in kaart zijn gebracht.
Het nuttigen van alcohol is heel gebruikelijk in Nederland, waarbij het grootste deel van ons alcoholgebruik als niet problematisch getypeerd kan worden. Zo’n 76% van de Nederlandse volwassenen consumeert regelmatig alcohol, waarbij 10% van de bevolking wordt geclassificeerd als “zware drinker”. Een “zware drinker” drinkt ten minste een keer per week vier (vrouwen) of zes (mannen) glazen alcohol.
Het gebruik van alcohol brengt naast genot en plezier ook kosten met zich mee. Volgens de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014, een onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat elke vier jaar wordt doorgevoerd, is 2,8% van de totale ziektelast in Nederland – uitgedrukt in DALY’s (‘disability-adjusted life years’: levensjaren gecorrigeerd voor beperkingen) – toe te schrijven aan alcohol. Met name zware drinkers zorgen voor een hoge ziektelast. Alcoholmisbruik en -verslaving hebben daarentegen vaak een chronisch verloop en worden geassocieerd met een substantiële ziektelast.
Om de gedetailleerde effecten van alcoholgebruik op ons economisch systeem beter te begrijpen startten het RIVM en partners het Triombos-instituut, de Universiteit Maastricht en onderzoeks- en adviesorganisatie Ecorys een langjarig onderzoek naar het fenomeen. Doel van het onderzoek was het in kaart brengen van alle relevante kosten en baten van alcoholgebruik, en een maatschappelijke kosten-baten analyse te draaien.
Kosten versus baten
De onderzoekers hebben alle aan alcoholgebruik gerelateerde kosten in kaart gebracht en zijn uitgekomen op in totaal zo’n €8,2 miljard aan kosten. De grootste kostenpost, met €2,1 miljard vormen mensen die vroegtijdig komen te overlijden door bijvoorbeeld gezondheidsproblemen of verkeersongevallen als gevolg van alcoholgebruik.
Een andere grote factor speelt, met €1,9 miljard, het verlies aan productiviteit van werknemers door alcoholgebruik. Enerzijds de directe invloed van alcoholgebruik op de prestaties van mensen door bijvoorbeeld ziekteverzuim (jaarlijks gaan zo’n 2,3 miljoen werkdagen verloren door alcoholgebruik blijkt uit het onderzoek) of het minder efficiënt kunnen werken. Anderzijds de effecten van alcohol op de gezondheidstoestand van mensen, die een lagere levenskwaliteit genieten doordat ze langere tijd alcohol hebben gebruikt. Als derde grote kostenpost, ter waarde van €1,5 miljard, vonden de onderzoekers de kosten die politie en justitie maken als gevolg van het alcoholgebruik van mensen (bijvoorbeeld door alcoholgerelateerd geweld of criminaliteit).
Alcohol levert de maatschappij aan de andere kant ook verschillende baten op, in totaal zo’n €5,5 miljard, blijkt uit het onderzoek. Zo levert alcoholgebruik mensen een geluksgevoel op, dat een waarde van €3,8 miljard wordt toegekend en haalt de overheid ongeveer €1 miljard aan accijnzen binnen door alcoholconsumptie van burgers. De kosten en baten tegenover elkaar afzettend blijft er over de hele linie jaarlijks een netto kostenpost over van zo’n €2,3 tot €2,9 miljard, waarmee alcoholgebruik de samenleving beduidend meer kost dan dat het oplevert.
In het licht van deze hoge maatschappelijke kosten zijn er maatregelen nodig, concluderen de onderzoekers. Een maatregel is er voor te zorgen dat mensen minder alcohol drinken, door bijvoorbeeld hogere accijnzen in te voeren, een maatregel die bovendien zeer lucratief kan zijn. “Op de lange termijn, over een periode van vijftig jaar, levert een accijnsverhoging van 50% tussen de €14-€20 miljard op en een accijnsverhoging van 200%, zo’n €37-€47 miljard”, hebben de onderzoekers doorgerekend.
Beperking van het aantal verkooppunten is een andere mogelijke optie. Als 10% van de verkooppunten wordt gesloten zou dat in een periode van vijftig jaar tussen de €3 miljard en €5 miljard opleveren. Als een kwart van de verkooppunten dichtgaat levert het tussen de €8 miljard en €12 miljard op, stelt het RIVM. Een totaalverbod op alcoholreclame en –sponsoring (een “mediaban”) zou circa €7 miljard kunnen opleveren, maar hierover bestaat meer onzekerheid.
Dergelijke maatregelen kunnen de samenleving forse besparingen opleveren en hebben daarmee netto een positief effect op de Nederlandse samenleving. Voorbeelden van die positieve effecten zijn minder sterfte en een betere kwaliteit van leven, doordat ziekten die met alcoholgebruik samenhangen worden voorkomen. Bovendien levert dit een hogere arbeidsproductiviteit, minder verkeersongevallen en minder inzet van politie en justitie op.
