Ecorys stelt MKBA’s op voor randwegen Nederweert en Weerselo
Ecorys heeft in de afgelopen maanden maatschappelijke kosten-batenanalyses (MKBA’s) opgesteld van twee mogelijke nieuwe rondwegen: een randweg om Nederweert in Midden-Limburg en een rondweg om Weerselo in Twente. Beide MKBA’s hebben een belangrijke rol gespeeld in de politieke besluitvorming.
De voortdurende groei van mobiliteit heeft negatieve gevolgen voor de kwaliteit van de openbare ruimte, voor de leefomgeving en voor de verkeersveiligheid. Op veel plekken in ons land wordt het autoverkeer daarom via randwegen om de bebouwde kom geleid. De besluitvorming over randwegen is echter geen eenvoudige. Randwegen kennen vaak veel voorstanders, maar ook veel tegenstanders. Dit vraagt om een zorgvuldige afweging over nut en noodzaak van dergelijke projecten en daarmee zicht op alle effecten van de randweg.
Een van de veelgebruikte methoden die door beleidsmakers wordt ingezet om de voor-en nadelen van een nieuwe randweg te bepalen, is het laten uitvoeren van een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA). Dit is een techniek die het sociaaleconomische rendement van investeringen berekent, op een vergelijkbare manier zoals dat in een financiële analyse gebeurt. In een MKBA worden echter niet alleen de financiële kosten en baten (financiële uitgaven en inkomsten) voor de direct betrokkenen berekend, maar alle mogelijke effecten van een project voor alle partijen. Dit betreft ook effecten waarvoor geen marktprijs is, zoals effecten op de bereikbaarheid en op het milieu. Met de resultaten van een MKBA beschikken beleidsmakers over belangrijke bouwstenen voor een zorgvuldige besluitvorming.
MKBA ‘Randweg Nederweert’
In opdracht van de provincie Limburg heeft Ecorys recentelijk een MKBA uitgevoerd voor een mogelijke randweg rond Nederweert. De nieuwe weg zou een oplossing kunnen bieden voor de huidige ligging van de relatief drukke N266 (de provinciale weg van Weert naar Helmond), die samen met de Zuidwillemsvaart een fysieke barrière vormt voor een integratie van de twee kernen Budschop en Nederweert. De beoogde randweg zal niet alleen het verkeer om Nederweert heen leiden, maar biedt daarnaast mogelijkheden voor herinrichting van het centrumgebied tussen Nederweert en Budschop. Het betreft daarmee een breder integraal plan, dat verder bestaat uit, aanpassingen aan de aansluiting van de randweg met de A2 en de realisatie van twee ongelijkvloerse fietsvoorzieningen.
De onderzoekers hebben verschillende baten in hun analyse vastgesteld. Zo schrijven ze onder meer: “De omvangrijkste baten van het project zijn de bereikbaarheidsbaten. Daarnaast zijn er substantiële gebruiks- en belevingswaardebaten van het park langs de Zuid-Willemsvaart en resulteren er verschillende (verkeers)leefbaarheidsbaten.” Wel laat de studie zien dat de bereikbaarheidsbaten met onzekerheid omgeven zijn: “Deze lijken in de praktijk groter te zijn dan het ingezette verkeersmodel verwacht. De reistijdbaten zijn daarom in de vorm van een bandbreedte ingeschat. Hier staan de benodigde investeringen in het project, als de hieraan gerelateerde kosten voor beheer en onderhoud, tegenover”, schrijven de onderzoekers.
Financieel gezien blijken de plannen meer kosten dan baten op te leveren. “De opgestelde MKBA laat zien dat de maatschappelijke baten lager zijn dan de maatschappelijke kosten. Het saldo van kosten en baten is negatief en ligt tussen -€13,2 en -€5,9 miljoen”, aldus de auteurs. Ook laat de studie zien dat de bereikbaarheidsbaten van de ‘Randweg Nederweert’ in sterke mate de uitkomsten van de MKBA bepalen. Het project leidt voor sommige weggebruikers tot kortere en voor andere weggebruikers tot langere reistijden. Dit resulteert in een verschuiving van verkeersstromen en heeft vervolgens ook zijn weerslag op de verkeersleefbaarheid en –veiligheid.
MKBA ‘Rondweg Weerselo’
Net als gemeente Nederweert kampt ook het Twentse Weerselo met een vergelijkbaar vraagstuk. De N343 Oldenzaal – Slagharen loopt door de bebouwde kom van Weerselo. Ook bij deze gemeente liggen plannen voor een rondweg, die eveneens mogelijkheden kan bieden voor een herinrichting van het centrum. De toegevoegde waarde van de rondweg is ook hier door middel van een MKBA geanalyseerd door Ecorys, waarbij nadrukkelijk onderscheid is gemaakt tussen effectiviteit (realiseert de rondweg de doelen die ze beoogt, zoals minder hinder voor omwonenden?) en efficiëntie (wegen baten als kortere reistijden op tegen de investeringskosten van het project?).
De belangrijkste conclusie is volgens de onderzoekers dat de aanleg van een oostelijke rondweg om Weerselo een “effectieve oplossing biedt voor het probleem van de hinder van de huidige route door het centrum. Als gevolg van de aanleg van de rondweg ontstaan meer ontwikkelingsmogelijkheden voor het centrum van Weerselo. Lokale ondernemers en de bewoners in het centrum zullen daarvan profiteren.” Ook zien de onderzoekers voordelen met betrekking tot de leefbaarheid in de gemeente: “De leefbaarheid in het centrum van Weerselo neemt toe, waarmee het doel van de gekozen oplossing wordt bereikt.”
Tegelijkertijd is de gekozen oplossing van de oostelijke rondweg “niet efficiënt”, valt op te maken uit de analyse. “De kosten van de aanleg en het benodigde extra onderhoud zijn beduidend hoger dan de in geld uit te drukken baten. Ook zal de rondweg leiden tot ‘omrijden’, vooral voor het doorgaande verkeer, waardoor welvaart verloren gaat. Alleen indien de waarde van oversteekbaarheid van de traverse, veiligheidsgevoel van weggebruikers, mogelijkheden voor landbouwverkeer, centrumontwikkeling mogelijkheden, sociale cohesie, imago, externe veiligheid en trillingen als positief voor de maatschappij worden gewaardeerd en opwegen tegen de kosten, is de rondweg ook een efficiënte oplossing”, concluderen de onderzoekers.
Beide MKBA studies laten volgens Koen Vervoort, Senior Consultant & Projectleider bij Ecorys, in elk geval zien dat een randweg geen doel op zich is, maar ook een middel kan zijn om een leefbaarder en aantrekkelijker dorpscentrum te realiseren: “In beide MKBA’s zijn al deze effecten nadrukkelijk belicht. Op deze manier hebben beide MKBA’s een grote rol gespeeld in de discussies over nut en noodzaak en in de politieke afweging over beide projecten. De MKBA bood de bouwstenen voor een zorgvuldige besluitvorming.”
