Megatrends en technologie zetten financiële sector op z'n kop

De financiële sector krijgt de komende jaren te maken met een aantal megatrends, die zullen zorgen voor een totale metamorfose van de sector. Groeiende concurrentie van FinTechs, nieuwe technologische ontwikkelingen zoals bitcoins, robotisering en blockchain, en de continue stroom aan nieuwe regelgeving, om er maar een paar te nomen, zullen allemaal een grote impact hebben op de strategieën, business modellen en bedrijfsvoering van banken en anderen financiële dienstverleners. Tegelijkertijd nemen robots menselijke taken over, worden banken IT-bedrijven en zullen in de sector nog eens tientallen duizenden banen verdwijnen. 

In een nieuw onderzoeksrapport, getiteld ‘De Financiële Sector in 2030’, brengt recruitmentbureau Hays de belangrijkste trends en ontwikkelingen in het bank- en verzekeringswezen in kaart. De onderzoekers, die zich in hun visie baseren op de inzichten van bijna 400 respondenten uit de financiële sector, stellen dat het landschap er over zo’n vijftien jaar op een aantal dimensies compleet anders uit zal zien. Twee megatrends voeren de boventoon: een verschuiving in werkgelegenheid van mensen naar robots / geautomatiseerde processen en de opkomst van nieuwe, disruptieve technologieën.

Werkgelegenheid neemt af

De eerste megatrend die de onderzoekers identificeren is de verdere afname van de werkgelegenheid in de sector. Anno 2016 werken er in de financiële sector, bestaande uit onder meer banken, verzekeraars, beleggingsmaatschappijen, pensioenfondsen en intermediairs, zo’n 260.000 mensen. In totaal telt de sector zo’n 76.000 ondernemingen. In de afgelopen jaren is het aantal arbeidsplaatsen in de sector al drastisch afgenomen. Tussen 2008 en 2011 nam het aantal werknemers in de Nederlandse financiële sector al met 18% af – tegenover gemiddeld 7% in alle EU-lidstaten. De afgelopen vijf jaar zijn daarbovenop verschillende massaontslagen aangekondigd in de bankensector, met recent onder meer ING en Rabobank.

Kijkend naar de toekomst geeft de meerderheid van de respondenten op HBO-niveau (63%) aan dat zij verwachten dat de werkgelegenheid in de financiële sector in snel tempo zal afnemen. De werknemers op MBO-niveau zijn nog somberder over de ontwikkeling van de werkgelegenheid – ruim 80% verwacht een exponentiële daling tussen nu en 2030, tegenover 60% van de WO-opgeleiden.

De respondenten geven een aantal redenen voor hun zorgen omtrent de werkgelegenheid. Ten eerste gelooft maar liefst 40% van de respondenten dat zijn of haar huidige functie rond 2030 niet meer zal bestaan. Vooral onder de vrouwen en medewerkers uit het middenkader heerst deze zorg.

Ten tweede zullen veel banen door IT worden overgenomen Een groot deel van de respondenten gelooft dat Artificial Intelligence (AI) en big data een grote impact gaan hebben op de werkgelegenheid. Van hen verwacht 40% dat in 2030 nog maximaal 20% van zijn of haar werkzaamheden zal worden uitgevoerd door mensen. Van de respondenten die denken dat hun functie in 2030 niet meer bestaat is bijna 50% het hier mee eens. 

Een derde reden is dat veel respondenten verwachten dat de rol van financieel administrateur zal worden overgenomen door IT-professionals. Van de ondervraagden denkt 45% dat de financiële administrateur in 2030 is vervangen door een IT-specialist. Hierdoor krijgen IT-ers steeds meer de overhand en veranderen volgens het onderzoek banken steeds meer in IT-fabrieken. Ondanks het feit dat een meerderheid verwacht dat banken in 2030 toch vooral IT-bedrijven zijn, verwacht twee derde van de respondenten niet dat er bij banken enkel nog IT-ers werkzaam zijn. Onder mannen is dit met 70% nog iets hoger, bij vrouwen wat lager (55%). Deze bevindingen liggen in lijn met recent onderzoek van KPMG, dat aantoonde dat tegenwoordig een kwart van de medewerkers in de Nederlandse bankensector een IT-professional is.

Van de bedreigingen voor de werkgelegenheid in de sector vanuit de IT kant is volgens de respondenten de opkomst van (cloud-)software en AI de belangrijkste – een meerderheid van 81% ziet dit als een bedreiging. Daarna worden robots (72%) en 3D-printers (64%) gezien als de grootste bedreigingen. 

Vooral oudere werknemers blijken zich zorgen te maken over het behoud van hun baan. Een kleine meerderheid (55%) van de financiële professionals is niet bang om gepasseerd te worden door (jonge) nieuwkomers. 27% is daar wél bang voor. Vooral werknemers die 20 jaar of minder in de sector werken voelen zich niet bedreigd door jong talent.

Technologie en digital

In de ontwikkelingen rondom werkgelegenheid schijnt al door wat voor impact technologische vooruitgang, vooral die op het gebied van digital, heeft op de financiële sector. En technologie zal alleen maar belangrijker worden, niet alleen binnen de financiële dienstverlening maar ook in andere sectoren. Het belang van technologische ontwikkeling voor financiële instellingen wordt geïllustreerd door de bedreiging die bankmedewerkers zien in de opkomst van FinTech-ondernemingen. Gemiddeld denkt 50% van de respondenten dat FinTech-ondernemingen in 2030 een bedreiging kunnen zijn voor hun huidige werkgever en de sector. Bij bedrijven met meer dan 500 medewerkers ligt dat percentage met 55% hoger dan bij bedrijven met minder dan 500 medewerkers (45%). In 2015 trokken FinTech startups wereldwijd $19 miljard aan kapitaal aan.

Hoewel de opkomst van technologische spelers gezien wordt als een bedreiging, gelooft een groot deel van de respondenten dat zij toekomstbestendig zijn waar het gaat om digitalisering binnen de financiële sector. Meer dan de helft (53%) ziet zichzelf als toekomstbestendig, met een aanzienlijk hoger percentage van 69% onder jongere professionals (18-35 jaar).

Naast digitalisering is een van de andere belangrijke ontwikkelingen op technologisch gebied de opkomst van robots binnen de financiële sector. In de afgelopen jaren is er veel geschreven over de ontwikkelingen op het gebied van robotadvies. Hoewel sommigen het zich niet kunnen voorstellen, zijn er al voorbeelden van banken die robot adviseurs inzetten en ook in de hypotheekwereld maakt de robot adviseur een opmars. Volgens een onderzoek van A.T. Kearney zal tegen 2020 in de Verenigde Staten alleen al zo’n $2,2 biljoen aan vermogen onder beheer staan van robot adviseurs.

Ook AI en big data brengen significante veranderingen voor de bankensector. Een meerderheid (54%) van de werknemers binnen de sector verwacht in 2030 volledig op de voorspellende kracht van AI en big data te rekenen bij het geven van advies. Daar tegenover staat echter een groep van ongeveer een derde van de respondenten die niet gelooft dat de technologie in 2030 zo vergevorderd zal zijn.

Alle technologische ontwikkelingen zouden in combinatie kunnen betekenen dat de digitale adviseur straks beter advies kan leveren dan een menselijke adviseur. Over of dit beeld in 2030 ook werkelijkheid zal zijn  zijn de meningen echter verdeeld. Net iets meer dan de helft (52%) van de werknemers in de financiële sector denkt niet dat de menselijke adviseur in 2030 overschaduwd wordt door de digitale adviseur. Onder jongere financials (18-35) ligt dat percentage met 56% iets hoger dan gemiddeld.

“Door het toenemende aanbod van cloud-software neemt de vraag naar deskundig financieel advies af. Waar klanten nu voornamelijk via persoonlijke contact met hun financieel adviseur inzicht krijgen in hun financiële situatie, zal dit in de toekomst veelal gebeuren via de cloud”, vertelt Diederick Kavelaars, manager Finance & Banking bij Hays Nederland. “Kennis van procedures en regels wordt minder relevant. Dit zit verwerkt in bijvoorbeeld een app waar zowel klant als professional soepel en snel doorheen worden geleid. Consumenten en bedrijven regelen hierdoor zelfstandiger en goedkoper hun bankzaken”, voorspelt hij.

Niet alleen op het gebied van financieel advies, maar ook op het verwerken van betaaltransacties zal technologie zijn stempel drukken de komende vijftien jaar. Zo is blockchain-technologie een hot item in de financiële sector. Een grote meerderheid van de financiële professionals voorziet dat in 2030 alle geldstromen via blockchain-technologie lopen, tegenover slechts 22% die niet gelooft dat tegen die tijd de technologie zo vergevorderd en omarmd zal zijn. Opvallend genoeg is de jongere generatie binnen de sector sceptischer over de snelheid waarmee blockchain-technologieën de geldstromen overnemen.

Robert van Veggel, Managing Director Hays Nederland, vat samen: “Financiële professionals hebben te maken met complexe producten als bitcoins, robotisering en de opkomst van FinTech. Daarnaast moeten zij inspelen op nieuwe en aangescherpte regelgeving en strenge compliance-eisen. Hierdoor gaan er de komende jaren diverse grote verschuivingen en cultuurveranderingen plaatsvinden in de sector.”