BMC: Gemeenten niet klaar voor hypotheekrenteaftrek
Hoewel verschillende politieke partijen de beperking van de hypotheekrenteaftrek hoog op het verlanglijstje hebben staan, is het belastingvoordeel voor huizenbezitters geen onderwerp van gesprek bij de meeste gemeenten. Dit is één van de opvallende resultaten van het onderzoek dat BMC heeft uitgevoerd naar de mogelijke gevolgen van de beleidsplannen van de verschillende politieke partijen op het gebied van wonen voor gemeenten.
Aanleiding
De woningmarkt staat in het middelpunt van de belangstelling tijdens de verkiezingscampagnes. CDA en D’66 hebben breekpunten gemaakt van de hypotheekrenteaftrek, respectievelijk woningmarkthervorming in het algemeen. Uit de vele onderzoeken en opinies die de afgelopen jaren verschenen zijn, mag geconstateerd worden dat de woningmarkt op verschillende vlakken slecht functioneert. Aanpassingen in het Rijksbeleid zullen daar dan ook grote gevolgen voor hebben – gevolgen die gemeenten, met hun sterke betrokkenheid bij woonbeleid, ook zullen voelen.
Dit uitgangspunt was reden om onderzoek te doen naar de mogelijke gevolgen.
Onderzoeksopzet
In de eerste weken van mei is een steekproef uitgevoerd onder 33 gemeenten. Het doel van deze steekproef was om te toetsen of de hervormingsmaatregelen die de politieke partijen in hun verkiezingsprogramma’s voorstellen al leven bij gemeenten. Houden de gemeenten er rekening mee dat er na de verkiezingen veranderingen plaatsvinden die van invloed zijn op het woonbeleid? Uit een analyse van de landelijke verkiezingsprogramma’s geanalyseerd zijn drie onderwerpen naar voren gekomen waarbij (ingrijpende) beleidsverandering mogelijk geacht wordt met de komst van een nieuw kabinet: de hypotheekrenteaftrek, scheefwonen en de rol van corporaties (waarbij ook gekenen is naar de Vogelaarheffing).
Resultaten
Hypotheekrenteaftrek: door de verwachte waardedaling van de huizenprijs lopen de gemeenten inkomsten mis aan de onroerendzaakbelasting (ozb). Die belasting levert nu in totaal € 2,9 miljard op. Bij een gemiddelde waardedaling van 4,7% krijgen de gemeenten in 2015 zo'n € 136 miljoen minder ozb in het laatje. Daarnaast valt er minder te verdienen aan nieuwbouwprojecten en de verkoop van grond. Uit de steekproef onder 33 gemeenten blijkt dat maar liefst 73% zich niet bezighoudt met mogelijke aanpassingen van de hypotheekrenteaftrek. Gemeenten willen eerst de verkiezingen afwachten en bezien welke maatregelen de nieuwe regering daadwerkelijk neemt. De meeste gemeenten beseffen wel dat een aanpassing van de hypotheekrenteaftrek grote gevolgen kan hebben, maar verwachten dat deze niet aangepast zal worden en hebben dan ook niet nagedacht over de mogelijke wijzigingen met betrekking tot het woonbeleid. Slechts 6%, veelal grote gemeenten, heeft scenario's klaarliggen voor het geval het tot een aanpassing van de hypotheekrenteaftrek komt.
Scheefwonen: uit de steekproef blijkt dat slechts bij eenvijfde van de gemeenten (21%) al beleid ligt voor het tegengaan van scheefwonen. Het beleid in de gemeenten verschilt veel van elkaar: van experimenten met inkomenstoetsing tot subsidie voor starters en leeftijdsgebonden huurprijzen. Er bestaat ook onenigheid over de vraag of dit wel de taak is van de gemeente om hier beleid over te formuleren.
Woningcorporaties terug naar de kerntaak: deze maatregel kan betekenen dat gemeenten taken terugkrijgen die de afgelopen jaren door woningcorporaties zijn uitgevoerd. Uit onze steekproef blijkt dat 36% van de gemeenten er rekening mee houdt dat de woningcorporaties zich minder zullen richten op maatschappelijk vastgoed. Opvallend is dat bijna de helft (45%) van de steekproef vindt dat de gemeente taken rond maatschappelijk vastgoed moet overnemen van de corporaties.
Van het beleid omtrent de Vogelaarwijken blijken de meeste gemeenten ver af te staan. 73% van de gemeenten geeft aan dat zij niet weten of de Vogelaarheffing een positief effect heeft op de wijkaanpak. Meer dan de helft (55%) vindt afschaffing dan ook een goed idee.
