Roland Berger: Sterke prijsschommelingen zuivelsector
Onder meer als gevolg van een groeiende (en meer welvarende) wereldbevolking zal de wereldwijde vraag naar zuivelproducten de komende jaren flink toenemen. Dit biedt goede kansen voor de Nederlandse zuivelsector, stelt Roland Berger Strategy Consultants in een recent onderzoeksrapport. Wel zal de markt naar verwachting met grote schommelingen in zuivelprijzen te maken krijgen, wanneer vanaf april dit jaar het melkquotum wordt afgeschaft. Om goed met deze volatiliteit om te gaan moeten zuivelproducenten zorgen voor robuuste bedrijfsvoering, ondernemerschap en voldoende financiële buffers om mogelijke klappen op te vangen, adviseren de consultants.
Eind 2013 werd strategy consultancybureau Roland Berger door zuivel brancheorganisatie NZO* ingeschakeld om onderzoek te doen naar de Nederlandse zuivelmarkt, om de economische kracht van de sector in kaart te brengen. Toen al was sprake van uitstekende vooruitzichten voor de zuivelbranche en werd voorspeld dat de wereldwijde vraag naar zuivelproducten de komende jaren zou gaan stijgen met zo’n 2,2% per jaar. Als belangrijkste aanjagers werden de groeiende wereldbevolking en de toenemende welvaart** aangemerkt. In het toenmalige rapport werd reeds vooruitgekeken naar de afschaffing van het melkquotum*** die vanaf april 2015 wordt doorgevoerd. De consultants zeiden toen daarover: “Wanneer over twee jaar het quotum wordt afgeschaft, ontstaat ruimte om te groeien, te exporteren en te concurreren. Als grootste exporteur van Europa liggen hier grote kansen. Ook kan getracht worden om binnen Europa te concurreren en het EU-marktaandeel te vergroten.”
Roland Berger onderzoek NL zuivelmarkt 2015
Inmiddels in 2015 heeft Roland Berger opnieuw in opdracht van NZO de markt onder de loep genomen. Hieronder een overzicht van de belangrijkste bevindingen en ontwikkelingen uit het rapport, getiteld: ‘De Witte Motor: De kracht en de uitdagingen van de Nederlandse Zuivelsector’.
Robuuste groei, sterke handelsbalans
Volgens het rapport wordt de zuivelmarkt gekenmerkt door zijn robuuste groei en sterke handelsbalans van de afgelopen jaren. Zo is de sector vandaag de dag groter dan voor de economische crisis en is de productiewaarde van de Nederlandse zuivelmarkt (melkveehouderij en zuivelindustrie) flink gegroeid, naar een waarde van zo’n €12 miljard in 2014. Vooral de buitenlandse vraag naar Nederlandse zuivelproducten steeg flink, resulterend in een exportwaarde het afgelopen jaar van zo’n €7 miljard. Verder hebben de afgelopen twee jaar investeringen in nieuwe – of uitbreiding van bestaande – fabrieken geleid tot veel nieuwe werkgelegenheid; in totaal is de markt goed voor zo’n 45.000 voltijdbanen. Ook internationaal scoort Nederland net als twee jaar geleden opnieuw uitstekend: van alle Europese landen heeft inmiddels alleen Ierland (in 2013 had ook Denemarken een betere positie) een hogere gemiddelde zuivelomzet per inwoner. Tenslotte benadrukken de consultants de strategische ligging van Nederland binnen Europa en de goede afzetmogelijkheden en logistieke infrastructuur.
Fluctuerende prijzen
Hoewel de Nederlandse zuivelsector er goed voorstaat waarschuwt Roland Berger dat de markt de komende periode naar verwachting te maken zal krijgen met sterke prijsschommelingen zodra het melkquotum per april van dit jaar zal zijn afgeschaft. In 2007 was de markt nog sterk gereguleerd, maar vanaf dat jaar werden exportsubsidies afgebouwd en werd de ondersteuning voor melkveehouders in de EU ontkoppeld van productie. Anno 2015 worden de Nederlandse en EU-melk- en zuivelprijzen daarom sterker bepaald door (internationale) vraag en aanbod. Zodra het melkquotum in april is afgeschaft zal er sprake zijn van een nog vrijere markt, met verwachte prijsfluctuaties als gevolg. Uit het onderzoek van Roland Berger blijkt dat na 2007 de fluctuaties in de EU-melkprijs 85% hoger lagen dan in de periode daarvoor, en dat deze fluctuaties de niveaus, zoals deze inmiddels gangbaar zijn in de VS, benaderen.
Buffers opbouwen
“Het zullen met name melkveehouders zijn die met prijsschommelingen te maken krijgen”, stelt Ruud Huirne, directeur Food & Agri Nederland bij de Rabobank, de bank die – met zo’n €12 miljard aan uitstaande leningen bij melkveehouderijen – een van de belangrijkste financiers vormt van de sector. “De toenemende prijsvolatiliteit is de volgende uitdaging: liquiditeitsplanning, buffers opbouwen en aanspreken als dat nodig is”, legt Huirne uit. Een advies dat in lijn ligt met de aanbevelingen van Roland Berger: “Volatiliteit is een grote uitdaging. Melkveehouders die om kunnen gaan met volatiliteit zijn succesvol op de lange termijn. Omgaan met volatiliteit vraagt om een robuuste bedrijfsvoering, ondernemerschap en het opbouwen van buffers in goede tijden. Dat is de opdracht waar veel melkveehouders voor staan in de komende jaren.”
Goede vooruitzichten en kansen
Ondanks de uitdagingen van onder meer fluctuerende prijzen kent de Nederlandse zuivelmarkt goede vooruitzichten en liggen er volgens de consultants volop kansen voor de Nederlandse zuivelorganisaties. Een groeiende bevolking die welvarender wordt, zal de wereldwijde vraag naar zuivelproducten verder stimuleren – met name in opkomende landen binnen Azië, Zuid-Amerika en Afrika. Bovendien zorgt een stijgende welvaart voor een verschuiving in eetgewoonten van granen naar (duurdere) dierlijke producten, zoals zuivel. Daarbij geeft de toenemende verstedelijking meer mensen toegang tot supermarkten en koelkasten om verse zuivel te kopen en bewaren.
Kennis en innovatie
Tenslotte is er wereldwijd een steeds grotere behoefte aan (Nederlandse) kennis, die ingezet kan worden om lokale markten te helpen de voedselzekerheid te waarborgen. Nederland kan zijn kennis, technologie en concepten inzetten voor hogere productiviteit en tegelijkertijd zijn verantwoordelijkheid nemen voor het creëren van een duurzamere wereld. Volgens Roland Berger beschikt de Nederlandse zuivelsector over een uitstekende kennisinfrastructuur. Ons land heeft met het Wageningen University and Research Centre (WUR) een wereldleider in zuivelkennis in huis, naast sterke spelers zoals Universiteit Utrecht en NIZO food research.
* De Nederlandse Zuivel Organisatie is de branchevereniging van de Nederlandse zuivelindustrie. Zij behartigt de belangen van dertien zuivelondernemingen.
** Een stijgende welvaart zorgt voor een verschuiving in eetgewoonten van granen naar (duurdere) dierlijke producten, zoals zuivel.
*** Productie in Europa wordt nu nog (kunstmatig) beperkt - boeren in de EU mogen niet meer dan een bepaalde hoeveelheid melk produceren.
