Concurrentiekracht van offshore windindustrie onder druk door financieringsgat
Nederland dreigt zijn concurrentiekracht in offshore wind te verliezen doordat bedrijven in de toeleveringsketen tegen financierings- en innovatieknelpunten aanlopen. Dit blijkt uit onderzoek van JBR, uitgevoerd in opdracht van Invest-NL en TKI Offshore Energy.
Het recente Draghi-rapport stelt dat Europa fors moet investeren in strategische sectoren zoals offshore wind om minder afhankelijk te worden van externe markten. Nederlandse windenergie op zee kan substantieel bijdragen aan de Europese klimaatdoelstellingen om in 2030 120 gigawatt (GW) op te wekken vanuit wind op zee.
Nederland heeft als doelstelling de om offshore windcapaciteit uit te bouwen naar 21 GW in 2032 en 70 GW in 2050. Op dit moment is er in Nederland ongeveer 5,4 GW operationeel, ongeveer 1,5 GW is in aanbouw en circa 14 GW is gepland.
Of al die projecten van de grond komen is nog maar de vraag. Door de hoge kapitaalinvesteringen en lange doorlooptijden voor ontwikkeling en adoptie van geavanceerde nicheproducten worden investeringen in de toeleveringsketen als risicovol beschouwd.
Die toeleveringsketen vormt tevens een risico voor Nederland en Europa. De sector wordt bedreigd door toenemende concurrentie uit andere regio’s, zoals China. Tussen 2017 en 2022 is het Europese marktaandeel in turbineassemblage bijvoorbeeld gedaald van 58% naar 30%.
Door deze ontwikkelingen zijn investeerders volgens JBR terughoudend en ontstaat er een financieringskloof tussen vraag en aanbod. Vooral financieringen tussen €2 miljoen en €10 miljoen zijn moeilijk te verkrijgen.
Tegelijkertijd zorgen lage marges door concurrentie uit China en onzekerheid rond de afname door trage elektrificatie ervoor dat innovatie en opschaling vastlopen.
Vicieuze cirkel
De Nederlandse offshore windindustrie bevindt zich volgens de onderzoekers in een vicieuze cirkel. Aan de vraagkant zijn bedrijven terughoudend om voor langere tijd energie in te kopen, onder meer door onzekere elektriciteitsvraag, stijgende inflatie en de hoge kosten van duurzame energie. Hierdoor zijn er onzekerheden rondom de verdiencapaciteit van de sector.
Ondertussen ontbreekt het bedrijven in de toeleveringsketen aan zekerheid en schaalgrootte om kosten te verlagen, waardoor offshore wind duur blijft. Dit belemmert investeringen in nieuwe technologieën en infrastructuur. Met als gevolg dat investeerders de offshore windsector als risicovol zien, waardoor kapitaal lastig te verkrijgen is en innovatie uitblijft.
Gezamenlijk actie is nodig
Om de Nederlandse concurrentiepositie in offshore wind te verstevigen, is een actiegerichte aanpak op de gehele keten nodig. Dit vraagt volgens de onderzoekers om risico-dempende financieringsinstrumenten, aanpassingen in het tendersysteem en het beter benutten van Europese financiering.
Nieuwe financieringsoplossingen en innovatiesubsidies zijn nodig om investeringsrisico’s te spreiden en kapitaalinjecties te stimuleren. Het gebruik van een garantiefonds zou bijvoorbeeld het kredietwaardigheidsprobleem van afnemers oplossen, zodat meer bedrijven langdurige contracten kunnen afsluiten. Ook zouden financieringsstromen binnen de sector beter op elkaar kunnen worden afgestemd.
Om de financieringskloof te dichten kan Nederland daarnaast meer gebruikmaken van Europese financieringsmogelijkheden, zoals de EIB-tegengarantie van €5 miljard.
Het Nederlandse tendersysteem moet op de schop, luidt het advies. “Deze richt zich nog steeds grotendeels op de hoogste bieder, waardoor de marges verkleind worden en innovatieve bedrijven onvoldoende ruimte krijgen om hun technologieën op schaal te implementeren.”
Niet alleen de prijs, maar ook innovatie, lokale werkgelegenheid en duurzaamheid moeten volgens JBR een grotere rol spelen bij de gunning van projecten. Dit zal de sector minder afhankelijk maken van kostengerichte concurrentie en meer ruimte bieden voor kwalitatieve groei.
De rol van de overheid
JBR benadrukt dat de transitie vraagt om strategische samenwerking tussen overheid, investeerders en bedrijven – alleen dan hebben de verschillende initiatieven een kans van slagen.
De overheid wordt gezien als de regievoerder, omdat de uitdagingen veelal op systeemniveau spelen, waardoor coördinatie nodig is tussen industrie, investeerders en beleidsmakers. Zonder overheidsingrijpen blijft de keten gefragmenteerd en ontbreekt een stabiele basis voor investeringen.
Invest-NL en TKI Offshore Energy
In een reactie op het rapport laten opdrachtgevers Invest-NL en TKI Offshore Energy weten dat ze achter de adviezen staan en zich gaan inzetten om de benodigde verandering in de sector te bewerkstellingen.
“Nederland heeft alle ingrediënten om een koploper in offshore wind te blijven, maar zonder actie lopen we het risico dat een voor Nederland cruciale sector naar het buitenland verdwijnt”, zegt Eva Ferrier van Invest-NL. “Dit rapport laat zien welke oplossingen deze trend kunnen keren. Vanuit Invest-NL gaan wij ons richten op het ontwikkelen van financiële instrumenten die risico’s dempen en kapitaal mobiliseren voor de offshore windsector in Nederland.”
