Gewijzigde donorwet leidt tot miljoenen extra registraties
Door de gewijzigde donorwet is het aantal actieve registraties met 3,8 miljoen toegenomen. Dat blijkt uit onderzoek van adviesbureau Berenschot en onderzoeksbureau Ipsos I&O, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van VWS.
Op 13 februari 2018 stemde de Eerste Kamer voor de wijziging van de wet op orgaandonatie (de Tweede Kamer had reeds ingestemd met de wijziging). Op 1 juli 2020 trad de nieuwe wet in werking. Sindsdien is iedereen van 18 jaar of ouder automatisch donor tenzij bezwaar wordt gemaakt.
De wetswijziging lag politiek nogal gevoelig. Niet voor niets haalde de motie van Pia Dijkstra (D66) om de wet te wijzigen in de Eerste Kamer de kleinst mogelijke meerderheid. Om die reden is besloten om de effectiviteit van de wetswijziging na drie jaar te controleren in plaats van na vijf jaar, zoals gebruikelijk.
Het ministerie van VWS schakelde Berenschot en Ipsos I&O in voor de evaluatiestudie. Als onderdeel daarvan werd een vragenlijst uitgezet in het Ipsos I&O Panel, dat ruim 37.000 actieve respondenten telt.
De belangrijkste conclusie? De wijziging van de wet op orgaandonatie heeft een groot effect gehad: sinds de invoering van de nieuwe wet is het aantal actieve registraties gestegen van 6,9 miljoen naar 10,7 miljoen.
“Dit betekent dat 75% van alle Nederlanders van achttien jaar en ouder een registratie met een actief doorgegeven keuze heeft sinds de wetswijziging”, schrijven de onderzoekers.
Vóór de wetswijzing lag dat percentage stukken lager. In 2014 ging het om 43%, in 2017 om 44%. Toen de wetswijzing in 2018 door de Eerste Kamer was goedgekeurd, kroop het percentage langzaam omhoog. Zo was op 30 juni 2020 (één dag vóór de invoering) 49% van de Nederlanders actief geregistreerd.
Onbewust donor
Uit het donorregister blijkt dat 23% van de bevolking weliswaar geen toestemming heeft gegeven voor orgaandonatie, maar tegelijkertijd ook geen bezwaar heeft gemaakt. Volgens de nieuwe wet zijn die Nederlanders dus automatisch donor. Soms zelfs zonder dat ze dat zelf weten.
Uit het onderzoek van Berenschot en Ipsos I&O blijkt dat ongeveer 10% van de Nederlandse bevolking niet op de hoogte is van de wetswijziging. Een deel daarvan is mogelijk dus tegen zijn wil in orgaandonor. En precies dat schopt tegenstanders van de wetswijzing tegen het zere been.
De Nederlanders die niets of minder weten van de wetswijzing blijken bovengemiddeld vaak lager opgeleiden en mensen met een niet-westerse migratieachtergrond te zijn.
Maar ook van de 90% die zich wel bewust is van de wetswijzing weet de overgrote meerderheid niet exact hoe de nieuwe wet werkt: slechts 14% van de totale populatie is volledig op de hoogte. De meerderheid (57%) kent de wijzigingen slechts in grote lijnen.
86% van de Nederlanders kent de precieze inhoud van de wetswijziging dus niet. Een groot deel daarvan heeft daar echter vrede mee. Zo heeft slechts 19% van onze bevolking behoefte aan aanvullende informatie over donorregistratie, aldus de onderzoekers.
