Nederlandse quantumsector groeit, maar dreigt ingehaald te worden
De Nederlandse quantumsector heeft een behoorlijke ontwikkeling doorgemaakt sinds de lancering van Quantum Delta NL zo’n drie jaar geleden. Toch gaat het niet snel genoeg: ons land wordt op sommige fronten voorbijgestreefd door andere landen. Dit blijkt uit onderzoek van Birch in opdracht van Quantum Delta NL.
Quantum Delta NL (QDNL) is een organisatie die zich inzet voor de versnelling van quantumtechnologische ontwikkelingen in Nederland. De organisatie streeft naar het opbouwen van een ecosysteem van samenwerking door ’s werelds meest toonaangevende onderzoekers en ondernemers.
In 2021 ontving QDNL €615 miljoen van het Nationaal Groeifonds om dit quantumecosysteem te ontwikkelen en te versterken over de periode 2021-2027. Nu deze periode bijna halverwege is, schakelde een onafhankelijke commissie Birch in om de voortgang van het beleid tegen het licht te houden.
In het rapport van Birch en Quantum Delta NL komen verschillende bevindingen aan bod. Een overzicht van enkele van deze bevindingen:
1: De startup-hub krijgt steeds meer betekenis
Met 23 startups in 2023, handhaaft Nederland de vierde plek op het gebied van het aantal quantumstartups. Hiermee hoeft ons land enkel de VS (65), Canada (33) en het Verenigd Koninkrijk (26) voor zich te dulden.
Terwijl ons land Canada en de UK steeds meer nadert, groeit het gat met de Verenigde Staten. Ondertussen komen Duitsland en mogelijk Frankrijk steeds meer in de buurt van Nederland, doordat ze een hogere groeifactor hebben.
Gekeken naar hoeveel quantumstartups er per hoofd van de bevolking zijn, is zichtbaar dat Nederland wereldwijd het hoogste aantal startups kent. Ons land wordt gevolgd door Finland, Canada en Zwitserland. Vergeleken met 2020 heeft Nederland het gat met andere landen vergroot en hebben we hiermee onze positie verder versterkt.
2: Het quantumecosysteem is verder gegroeid
Het ecosysteem bestaat uit meerdere spelers en wordt aangevoerd door kennisinstellingen, universiteiten, startups en investeerders. Volgens het onderzoek is het totale quantumcomputingnetwerk in de EU gegroeid van 260 (voor 2021) naar 375 actieve projecten (anno 2024).
Nederland neemt sinds begin 2021 deel aan 11 nieuwe projecten. De universiteiten en TNO hebben hun centrale posities in het Europese netwerk behouden. Een aandachtspunt is dat andere landen sneller groeien in het aantal nieuwe initiatieven en het afsluiten van partnerships.
3: Investeringen in Nederlandse startups blijven achter
Nederland stond in 2020 negende in het totaal opgehaalde kapitaal door quantumstartups. In 2023 staat Nederland op de elfde plaats, nadat het is ingehaald door Frankrijk en Duitsland. We staan op de vierde plaats wat betreft relatieve groei in de periode 2021-2023, achter Frankrijk, Duitsland en Spanje.
Ondanks dat Nederland relatief goed presteert in het aantal quantumstartups, blijven de totale investeringsbedragen achter. De waarde van Nederlandse investeringen ligt nu eenmaal relatief laag. Ter vergelijking: startups in alle landen behalve Singapore, Duitsland, Spanje en Zwitserland, wisten meer kapitaal op te halen.
Verder is zichtbaar dat de Nederlandse investeringsbedragen gemiddeld het laagst zijn ten opzichte van de andere 14 landen. Daar staat dan weer tegenover dat Nederlandse startups als het gaat om het aantal investeringen de meeste investeringen hebben weten binnen te halen, na de VS, Canada en de UK.
4: Nederlandse kennispositie onder druk
Een vooraanstaande positie op het gebied van kennis en innovatie is volgens Birch cruciaal voor het bevorderen van knowhow op het gebied van quantum. Ook is dit van belang om wereldwijd kennisleiderschap te kunnen tonen, wat wederom bedrijven en investeerders aantrekt.
De Technische Universiteit Delft is het enige instituut in Nederland dat erin slaagt om in de wereldwijde ranglijsten te verschijnen. Zo heeft de universiteit een indrukwekkende groei laten zien in zijn quantumgerelateerde publicaties, met bijna een verdubbeling van de output in 2018-2023 in vergelijking met 2015-2020.
Andere landen zijn echter sneller gegroeid. Terwijl Delft in de periode 2015-2020 nog op de derde plaats stond, staat het nu wereldwijd op de 8ste of 18de plaats, afhankelijk van de gehanteerde maatstaf. Nieuwe instituten als Tokyo en Cambridge zijn sinds 2015-2020 in de ranglijst gekomen en sommige instituten die al eerder in de lijst te vinden waren zijn veel harder gegroeid (zoals MIT en ETH Zürich), met een verviervoudiging van hun output.
5: Het aantal afgestudeerden in quantum neemt mondjesmaat toe
Het aantal afgestudeerden in quantumstudies neemt langzaam toe. Over het algemeen is het aantal jaarlijkse afgestudeerden in deze vakgebieden met 5% gestegen van 1.114 (2020-2021) naar 1.168 (2022-2023). Deze studies omvatten generieke opleidingen, zoals bachelor- en masterstudies in (Toegepaste) Natuurkunde en Astronomie.
Conclusie
Nederland kent een duidelijke verbetering in het ecosysteem van quantumtechnologie, met groeiende niveaus van ondernemerschap, onderzoek en ontwikkeling. Er wordt samengewerkt met zowel publieke als private partners wereldwijd. Op verschillende indicatoren behoort Nederland zelfs tot de top 3 van de wereld.
Ondanks de relatief korte tijd dat QDNL actief is (sinds 2021), heeft de organisatie aanzienlijk bijgedragen aan deze groei. Tegelijkertijd haalt de rest van de wereld ons snel in en lijkt het handhaven van het huidige ecosysteem niet voldoende om concurrerend te kunnen blijven.
Dit is vooral zichtbaar op het gebied van kennisproductie en het verkrijgen van financiering, waar Nederland terrein verliest aan andere, sneller groeiende landen. Intensievere inspanningen van QDNL zijn dan ook nodig om een leidende positie van Nederland in de quantumtechnologie-industrie te kunnen vestigen of te behouden.
