Adviesbureau Blueyard onderzoekt genderindeling van toneelprijzen
In een samenleving waarin steeds meer aandacht is voor vraagstukken omtrent gender, speelt de laatste jaren een bij tijden verhitte discussie rond het traditionele man-vrouwonderscheid binnen kunstprijzen. Adviesbureau Blueyard onderzocht mogelijkheden voor de genderindeling van Nederlands belangrijkste toneelprijzen.
Een jaar geleden kondigde het Nederlands Film Festival (NFF) een rigoureuze koerswijziging aan: voortaan zouden geen aparte Gouden Kalveren meer worden uitgereikt voor beste acteur en beste actrice. Mannen, vrouwen en non-binaire filmacteurs zouden allen strijden voor één prijs. “We kijken naar prestaties, ongeacht gender”, aldus het NFF.
Het lijkt op het eerste oog zo logisch: waar fysieke krachtsverschillen twee aparte erepodia rechtvaardigen in de sport, is er toch geen reden om deze scheiding aan te brengen in de kunsten?
Toch was de aankondiging het begin van een storm aan kritiek. “Wie wordt hiermee geholpen?”, vroeg actrice Katja Herbers zich af op Twitter. “In ieder geval niet de vrouw (die nog altijd minder rollen tot haar beschikking heeft dan de man) en ook niet de Nederlandse film, die hiermee aandacht voor twee films minder genereert.”
De eerstvolgende uitreiking van de Gouden Kalveren leek Herbers’ punt pijnlijk genoeg te bevestigen: alle winnende acteurs waren mannelijk. “Zolang de meeste en vaak ook beste rollen mannenrollen zijn, is er van werkelijke genderneutraliteit niet echt sprake”, reageerde Herbers op Twitter.
Zorgvuldig te werk
Desondanks valt er voor het tegen het licht houden van de traditionele man-vrouwindeling van kunstprijzen wat te zeggen. Deze zijn bijvoorbeeld niet bepaald inclusief richting non-binaire acteurs.
Zo vond ook de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD), de organisatie achter Nederlands belangrijkste toneelprijzen. Momenteel zijn dat de Louis d’Or (de prijs voor beste mannelijke hoofdrol), de Theo d’Or (de vrouwelijke pendant), de Arlecchino (de prijs voor de beste mannelijke bijrol) en de Colombina (de vrouwelijke pendant).
Zich bewust van de complexiteit van het vraagstuk besloot de VSCD heel wat behoedzamer te werk te gaan dan het NFF. De organisatie vroeg Blueyard – een adviesbureau uit Amsterdam dat zich met name richt op vraagstukken die spelen binnen de culturele en creatieve sector – om onderzoek te doen naar het genderonderscheid van de VSCD-toneelprijzen.
De onderzoekers voerden een desktopstudie uit en spraken met verschillende acteurs, juryleden en experts (zowel binnen als buiten de theaterwereld). Het rapport dat hieruit voortkwam heeft duidelijk een verkennend karakter.
Basis voor verdere discussie
Zo dragen de onderzoekers verschillende opties aan (een greep: het schrappen van het genderonderscheid, het uitbreiden van het aantal categorieën, het wijzigen van de jurysamenstelling en het bevorderen van de deskundigheid rond genderissues binnen de jury), zonder daarbij aan te geven voor welke van die opties de VSCD zou moeten gaan.
Daarmee dient het rapport in de eerste plaats als basis voor een zinvolle discussie op basis van feiten. Twee feiten uit het rapport bevestigen nogmaals dat het schrappen van het genderonderscheid zo zijn nadelen kent: bij (acteer)prijzen die deze stap zetten blijken mannen meer nominaties én prijzen in de wacht te slepen dan vrouwen.
‘Hoe meer je weet, hoe lastiger het wordt’
Hadassah de Boer, juryvoorzitter van de VSCD-toneelprijzen en nauw betrokken bij de totstandkoming van het rapport, ziet in ieder geval nog genoeg stof tot nadenken en discussie. “Hoe meer je hierover weet, hoe lastiger het wordt”, stelt ze in Het Parool.
Wel zal er wat veranderen, zo voegt ze toe. “Ik kan nu alleen niet inschatten hoe rigoureus het is. Als jury en organisatie voelen we aan dat we íets moeten. Vanwege de maatschappelijke discussie rond gender, maar ook vanwege de manier waarop toneel tegenwoordig gemaakt wordt. Want wat moet je als een man en een vrouw samen de hoofdrol delen? Of als een non-binaire acteur stelt zich niet vertegenwoordigd te voelen door de huidige categorieën?”
