80% van CEO’s maakt zich zorgen om talent en vaardigheden

Wereldwijd maken CEO’s zich grote zorgen over de beschikbaarheid van de juiste vaardigheden onder hun medewerkers, zo blijkt uit een enquête van PwC onder 3.200 CEO’s in ruim 90 landen. Het bureau waarschuwt dat het tekort aan passende mensen een vertragende werking zal hebben op economische groei. Waar bedrijven eerder probeerden de problemen het hoofd te bieden door nieuwe mensen te werven, zorgt de huidige krappe arbeidsmarkt dat organisaties zich nu vooral richten op het bijscholen van hun eigen personeel. Hoe ze dit het beste kunnen aanpakken blijkt voor velen nog wel een raadsel.

De kopzorgen over het gebrek aan benodigde vaardigheden zijn sinds 2012 flink toegenomen: waar destijds nog maar iets meer dan de helft van de CEO’s (53%) haar zorgen uitsprak, zijn dat er momenteel vier van de vijf (79%). Het rapport van PwC – ‘Talent Trends 2019: Upskilling for a Digital World’ – laat zien dat het thema mondiaal hoog op de bestuursagenda staat. CEO’s uit Japan (95%) en Oost-Europa (89%) maken zich het meest ongerust, terwijl ze in Turkije (45%) en Italië (55%) het minst bezorgd zijn.

PwC relateert het stijgende tekort aan vaardigheden aan de snelle opkomst van nieuwe technologie. In lijn hiermee is zijn bedrijven vandaag de dag naarstig op zoek naar technisch onderlegde mensen die innovatief en strategisch denken, waar ze in 2008 nog vooral moeite moesten doen om mensen met internationale ervaring binnen te halen.

Rem op innovatie en economie

Van de CEO’s die het meest ongerust zijn over vaardigheden, stelt 52% dat het tekort zorgt dat de personeelskosten sneller stijgen dan verwacht en 55% dat zijn bedrijf minder effectief kan innoveren. “Deze zorgen hoor ik ook bij mijn Nederlandse klanten”, vertelt Bastiaan Starink, specialist People & Organisation bij PwC. “Het gaat dan over zowel een gebrek aan functionele, digitale vaardigheden die kunstmatige intelligentie en automatisering mogelijk maken als over de typisch menselijke capaciteiten zoals creativiteit, empathie, nieuwsgierigheid en aanpassingsvermogen.”

Tezamen zullen dergelijke problemen volgens PwC een rem zetten op de groei van de economie. In dit verband haalt Starink het rapport ‘Arbeid in transitie’ van denktank Denkwerk aan. Eerder dit jaar werd daarin gesteld personeelstekorten er nu al voor zorgen dat de economie nu onderpresteert. “Denkwerk gaf daarbij een schatting van tot nu toe misgelopen waarde van vijf tot tien miljard euro bbp”, aldus Starink.

Van werven naar bijscholen

De manier waarop bedrijven ten strijde trekken tegen het gebrek aan vaardigheden is ten opzichte van enkele jaren geleden duidelijk veranderd. Voorheen probeerde ze met name mensen binnen te halen uit sectoren die verder zijn in de innovatiecyclus. Momenteel ligt de nadruk juist op de mensen die al binnen zijn: 46% van de CEO’s ziet bijscholing van het huidige personeel als voornaamste prioriteit, terwijl werving uit andere branches nog maar voor 18% de hoogste prioriteit is.

“Die oplossing verdwijnt naar de achtergrond omdat het personeel met de juiste digitale vaardigheden niet tot nauwelijks te vinden is”, legt Starink uit. “Vandaar dat reskilling en upskilling – omscholen en bijscholen – in beeld komen.” Een andere enquête van PwC onder meer dan 12.000 werknemers laat zien dat zij deze ontwikkeling verwelkomen: een duidelijke meerderheid besteedt maandelijks met liefde één à twee dagen aan training om haar digitale vaardigheden op te krikken.

Maar hoe?

Dat betekent niet dat het probleem makkelijk kan worden opgelost. Zo blijft het de vraag welke werknemers precies moeten worden bijgeschoold, en waarin. “Daar wordt het voor de meeste organisaties ingewikkeld”, aldus Starink. “Vrijwel iedereen begrijpt dat er iets moet gebeuren omdat digitalisering en automatisering in vrijwel elke sector voor verandering zorgen. Maar de vertaling maken naar wat die veranderingen betekenen voor het eigen bedrijf, de businesscase en de vaardigheden van mensen, dat is complex.”


Hij legt uit dat informatie over opleidingen en praktische ervaring van het personeel vaak nauwelijks voor handen is, en inzichten over welke personeelsleden bijgeschoold kunnen worden nog minder. Ook de concrete wensen van werknemers over de eigen toekomst zijn veelal onbekend. Wereldwijd zegt slechts 29% van de CEO’s over dergelijke data te beschikken, terwijl 86% onderkent dat deze data nodig is voor een strategisch personeelsbeleid.

Vraag en aanbod samenbrengen

Bovendien gaat het niet alleen om wat werknemers nog moeten leren, maar ook om wat ze ervoor terugkrijgen. Starink: “Wat heeft het bedrijf te bieden? Arbeidsvoorwaarden, beloningssystemen, ontwikkelingsmogelijkheden en flexibiliteit in loopbaanpaden, het zijn allemaal knoppen waaraan gedraaid kan worden. Daarbij zullen de mensen met een HR-functie wellicht zelf ook bijgeschoold moeten worden om te leren hoe ze vraag en aanbod via digitale wegen zo scherp mogelijk bijeenbrengen.”

Bedrijven moeten volgens Starink echter niet koste wat het kost iedereen willen behouden: “Het zal niet zo zijn dat er voor iedereen met bijscholing een functie blijft bestaan in het huidige bedrijf. Er zal een groep mensen een overstap gaan maken naar andere organisaties in andere sectoren. Daarvoor is de samenwerking in een breder, maatschappelijk ecosysteem zo belangrijk. De overheid speelt daar wat mij betreft een coördinerende rol in, om vraag en aanbod bij elkaar te brengen en via subsidies bij- en omscholing te faciliteren.”

Vertrouwen en automatisering

De de positie van bedrijven binnen samenleving speelt volgens PwC sowieso een steeds grotere rol. Met name de impact van automatisering op de arbeidsmarkt heeft verregaande gevolgen voor het vertrouwen van de samenleving in bedrijven: de helft van de ondervraagde CEO’s ziet een gebrek aan vertrouwen als een bedreiging voor groei en beseft dat automatiseringsbeleid hierin een belangrijke rol speelt. Toch is dit slechts één van de vele uitdagingen die gepaard gaan met de almaar voortdenderende technologische vooruitgang die de wereld in zijn greep heeft.

“Het werkplekmodel verplaatst zich van de relatieve stabiliteit die decennialang heerste naar een tijd van constante verandering, zonder duidelijke eindbestemming”, stelt Bhushan Sethi, Joint Leader Global People & Organisation bij PwC US. “Organisaties zullen zich tijdens deze reis geconfronteerd zien met vele obstakels. Om die succesvol te omzeilen, zal het opbouwen en in stand houden van vertrouwen cruciaal zijn – zowel onder medewerkers als bij regeringen en binnen de samenleving in haar geheel.”