PwC en Tilburg University: partners in familiebedrijven onderzoek

PwC en de Universiteit van Tilburg (UvT) doen sinds 2016 samen onderzoek naar familiebedrijven. Daartoe is het Tilburg Institute for Family Business (TIFB) opgericht. Decaan van de UvT Geert Vervaeke en PwC-partner Diederik van Dommelen geven toelichting.

Het doel van het samenwerkingsverband tussen de academische instelling en het Big Four-kantoor is om de kennisontwikkeling rondom familiebedrijven, die verantwoordelijk zijn voor meer dan de helft van het Nederlandse bnp, naar een hoger niveau te tillen. Diederik van Dommelen, als PwC-partner verantwoordelijk voor de belastingadviespraktijk voor private bedrijven, staat aan de oorsprong van het TIFB.

Hij vertelt dat binnen PwC al langer de wens bestond om empirisch onderbouwd onderzoek naar familiebedrijven te stimuleren: “Ik heb zelf in Tilburg gestudeerd en nog college gevolgd bij hoogleraren belastingrecht Peter Essers en Inge van Vijfeijken. Toen ik met hen onze wensen besprak, bleek de bereidheid voor een samenwerking er al snel te zijn. Geert Vervaeke, decaan van de juridische faculteit waar het TIFB onderdeel van is, leerde ik kennen na de eerste verkennende gesprekken.”

Vervaeke, eveneens hoogleraar rechtspsychologie aan de Katholieke Universiteit Leuven in België, vult Van Dommelen aan: “Dat Diederik met dit plan bij ons terechtkwam, is een goede keuze. Onze universiteit staat er van oudsher om bekend dat ze niet alleen inzicht wil bieden in fenomenen, maar die inzichten ook bruikbaar wil maken voor de praktijk. Ons motto ‘understanding society’ laat ik graag volgen door ‘to advance society’. Daarbij is Noord-Brabant de thuisbasis van veel prominente familiebedrijven. Zonder dat onze visie nu per se provinciaal gericht is, is deze omgeving erg belangrijk voor het floreren van het TIFB.” 

Sociologische en psychologische aspecten

“Wie stelt dat het familiebedrijf voornamelijk een fiscaal of juridisch construct is, doet de werkelijkheid ernstig tekort”, stelt Vervaeke. “De dynamiek van een familieonderneming kent evengoed sociologische en psychologische aspecten waarmee ze zich onderscheidt van een niet-familieonderneming. Toch kregen deze aspecten vooralsnog weinig wetenschappelijke aandacht.” 

Van Dommelen legt uit dat binnen familiebedrijven de jurist, de accountant of fiscalist meer dan eens als eerste een rol als vertrouwenspersoon verwerft: “Hoe groter het vertrouwen, des te meer vragen er ook op tafel komen waarvoor andere expertise nodig is. PwC legt als vertrouwde adviseur altijd al de verbanden tussen de verschillende onderwerpen op de zogenaamde owner’s agenda. Maar met wetenschappelijk onderzoek willen wij de basis van onze dienstverlening, die nu veelal is gebaseerd op ervaring, verder versterken.”

Wetenschappelijk onderzoek naar familiebedrijven

Verschillende aspecten van het familiebedrijf zijn dus nog niet onderzocht, maar aan dat kennistekort wordt beslist wat gedaan. Zo onderzoekt binnen het TIFB een promovendus de impact van stressgebeurtenissen in de familie op het bedrijf, vertelt Vervaeke: “Welke gevolgen heeft bijvoorbeeld het onverwacht overlijden van de directeur-grootaandeelhouder en hoe zouden ondernemende families hierop kunnen anticiperen? De speciale dynamiek van familiebedrijven, waarin familierelaties en eigendom met elkaar verweven zijn, kan aanleiding zijn voor allerlei sociaalwetenschappelijk onderzoek.”

Vervaeke vervolgt zijn uitleg: “Kunnen we de verhoudingen tussen familieleden en de effecten ervan op het bedrijf objectiveren om tot een diagnostisch kader te komen? En op welke aspecten kunnen we potentiële chief executive officers van binnen en buiten de familie vergelijken om hun welslagen te voorspellen? Er is op dit gebied nog een wereld te winnen aan inzichten waarmee ondernemende families en hun adviseurs vooruit kunnen.”

“De input van PwC is voor ons een bron waaruit wij anders niet kunnen putten.”
_{– Geert Vervaeke, Decaan van de Universiteit van Tilburg}

Onafhankelijk

PwC is onder meer verantwoordelijk voor het leveren van onderwerpen aan het TIFB. Daar hoeft het adviesbureau niet lang voor te zoeken, want deze liggen bij de vele klanten op tafel liggen. “Vervolgens bekijkt de onderzoeksgroep in Tilburg met welke onderwerpen we aan de slag kunnen”, zegt Vervaeke. “Inge van Vijfeijken, onze hoogleraar belastingrecht, speelt daarin een centrale rol en coördineert de samenwerking met de economische en sociale faculteiten.”

De uiteindelijke richting van onderzoek wordt bepaald door de Universiteit van Tilburg, “in volledige onafhankelijkheid”, benadrukt Vervaeke: “Onze sponsor PwC wil graag tussentijds resultaten zien, overigens zonder de wetenschappelijke integriteit van het instituut te beïnvloeden. Het is begrijpelijk dat PwC liever niet zes jaar op uitkomsten wil wachten. Aan ons de taak om het onderzoek, zoals we in Vlaanderen zeggen, te ‘saucissoneren’, dat is het onderzoek in stukken delen.”

Toegangspoort tot de praktijk

Naast de rol van suikeroom en ideeënverstrekker, voorziet PwC het TIFB ook van data, licht Van Dommelen toe: “Op geanonimiseerde basis en voor zover de AVG dat toelaat. Zo bekijken we nu of we de geanonimiseerde database kunnen delen waarop wij ons internationale PwC-onderzoek baseren, de Global Family Business Survey. Verder delen we onze ervaringen en kunnen we desgewenst contacten leggen tussen wetenschappers en familiebedrijven.”

“De input van PwC is voor ons een bron waaruit wij anders niet kunnen putten”, vertelt Vervaeke met veel enthousiasme. “Denk eens aan al die praktijkervaring van Diederik en zijn collega’s. Die blijft vooralsnog slechts particulier bewaard, maar nu proberen we die voortijdig uit hun hoofden te vissen, ter inspiratie van ons onderzoekswerk. PwC opent voor ons de poort naar de praktijk van het familiebedrijf.” 

Bron: PwC website: 'Het familiebedrijf wetenschappelijk onderzocht'

Lees ook: Twintig bureaus aanwezig bij Economic Business weeks Tilburg 2019.