Agrarisch adviesbureau verdachte in grote mestfraude

Eind 2017 kwam een grootschalige mestfraude aan het licht. Naast boeren, transporteurs en boekhouders, lijkt nu ook de adviesbranche te zijn verwikkelt in dit schandaal. Het OM verdenkt agrarisch adviesbureau Bergs Advies ervan een belangrijke schakel te zijn in de georganiseerde mestfraude. Recent stond daarom de politie op de stoep van het kantoor van Frank B. in het Limburgse Heytenhuysen. 

Nederland heeft met ruim 100 miljoen kippen, 12 miljoen varkens en bijna 4 miljoen runderen de hoogste veedichtheid van Europa. Die grote hoeveelheid vee produceert per jaar een slordige 80 miljard kilogram mest. Een deel daarvan wordt gebruikt om akkers en weilanden te bemesten. Omdat mest veel schadelijke stoffen bevat, zoals fosfaten, stikstof en nitraten, zijn er vanuit de Europese Unie (EU) bemestingsnormen vastgesteld. Toch verkrijgen Nederlandse boeren al vele jaren officieel toestemming om deze normen ruimschoots te overschrijden. Ons land heeft namelijk een zogenaamde ‘derogatie’ (uitzonderingspositie) bedongen in Brussel.

Mestmaffia

Deze voorkeursbehandeling kwam eind 2017 echter op het spel te staan, toen een grootschalige mestfraude aan het licht kwam. Uit onderzoek van dagblad NRC bleek namelijk dat boeren, transporteurs, mestverwerkers en handelaars in Noord-Brabant en Limburg op grote schaal frauderen met mest. Toch trok de Nederlandse mestlobby een paar maanden later aan het langste eind. In april 2018 besloot de EU dat Nederlandse boeren de komende twee jaar het meeste mest mogen uitrijden van alle lidstaten. Een opmerkelijke beslissing.

Het mestfraudenetwerk heeft veel weg van een maffiaorganisatie. Ongeveer elke schakel in de keten neemt deel aan het complot, laat een ingewijde weten: “Wie niet meedoet, heeft geen werk.” Zo rijden chauffeurs met lege vrachtwagens heen en weer, knoeien transporteurs met gps-controles, terwijl boekhouders de administratie vervalsen. Niet voor niets kwam in het onderzoek van NRC naar voren dat bijna tweederde van de transporteurs en verwerkers van dierlijke mest ooit is verdacht, beboet of veroordeeld wegens fraude.

Inmiddels lijkt ook de adviesbranche te zijn verwikkeld in deze fraudezaak. Om precies te zijn verdenkt het OM agrarisch adviesbureau Bergs Advies ervan een belangrijke schakel te zijn in de georganiseerde mestfraude. Eind november stonden daarom rechercheurs, de FIOD, medewerkers van justitie en politieagenten voor de deur van het kantoor van Frank B. in het Limburgse Heytenhuysen. Bergs Advies zou als organisator betrokken zijn bij de mestfraude. Zo voert het bedrijf de mestboekhoudingen uit van vele honderden bedrijven, brengt het transporteurs en verwerkers met elkaar in contact en adviseert het boeren over de hoeveelheid fosfaten en stikstof die ze moeten afvoeren.

De meeste opdrachtgevers komen uit dezelfde regio als het adviesbureau, de Peel. In dit gebied, dat zich grofweg uitstrekt over Noord-Limburg en Oost-Brabant, wordt per oppervlakte het meeste mest geproduceerd van heel Nederland. Dat is niet verrassend als je de website van Bergs Advies mag geloven: de gehele klantenkring van het adviesbureau blijkt maar liefst 25% van alle Nederlandse kippen en varkens in zijn bezit te hebben. Omgerekend gaat dat dus om miljarden kilogrammen mest.

Grensland

Bergs Advies, waar een krappe veertig medewerkers actief zijn, komt er openlijk voor uit dat het “grenzen opzoekt en doorgaat op het moment dat anderen zouden stoppen.” Om zo'n soort strategie nauwkeurig en correct uit te voeren, is een behoorlijk hoeveelheid kennis en expertise vereist. Niet voor niets beschikt het bureau over een breed palet aan professionals: “U kunt bij ons terecht voor vragen over onder meer mestwetgeving, productierechten en grond- en pachtzaken. En we hebben specialisten die diensten leveren op het gebied van bedrijfsontwikkeling. […] Voorbeelden hiervan zijn bestemmingsplanprocedures, milieuzaken in kaart brengen, subsidiemogelijkheden bekijken en het financiële plaatje schetsen.”

Wie zich naar eigen zeggen precies op de oneindig dunne grenslijn begeeft, loopt echter het risico uit balans te worden gebracht en te vallen. Dat overkwam Bergs Advies in 2017, toen het in hoger beroep werd veroordeeld voor medeplichtigheid bij valsheid in geschrifte. Het adviesbureau bedacht een theoretische constructie voor een varkensboer uit Limburg. Documenten en facturen werden vervalst, waarmee de boer zijn mestexport naar Duitsland wat al te gunstig kon laten uitpakken. De rechtbank in Den Bosch stelde bovendien dat Bergs Advies kon worden aangewezen “als initiator” van deze fraudezaak en legde het bedrijf daarom een boete op van €22.500. Het adviesbureau liet het daar niet bij en wendde zich tot de Hoge Raad.

“Wij hechten eraan te benadrukken dat Bergs Advies opereert binnen de grenzen van wet- en regelgeving.”
_{– Frank B., eigenaar van Bergs Advies}

Kort na deze veroordeling (eind 2017) voelde Frank B. zich toch genoodzaakt te reageren op het verzoek van Carola Schouten (ChristenUnie), minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Schouten vroeg de sector destijds om op eigen initiatief met plannen te komen om de mestfraude te bestrijden. Frank B. schreef in zijn open brief bereid te zijn de coördinatie hiervan op zich te willen nemen: “Wij hopen zo een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de reputatie van de sector. Wij hechten eraan te benadrukken dat Bergs Advies opereert binnen de grenzen van wet- en regelgeving. Daarbij fungeren wij juist vaak als ‘poortwachter’ om klanten aan te geven waar de grenzen liggen.”

Gevolgen

Naast dat mestfraude verschillende partijen onrechtmatig financieel gewin oplevert, komt ook de volksgezondheid in het geding. In de regio waar Bergs Advies in het bijzonder opereert, produceert het vee iets minder dan 17 miljard kilogram mest per jaar. Als daar de wet- en regelgeving niet strikt wordt nageleefd, raakt de grond (door de mest) nog ernstiger vervuild met stikstof en fosfaten. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de vervuiling van grond- en drinkwater. Stikstof kent daarnaast ook een gasvorm (ammoniak), waardoor eveneens luchtverontreiniging in het spel is.

Volgens Hans van Grinsven, Senior Onderzoeker bij het Planbureau voor de Leefomgeving, speelt het hedendaagse mestbeleid haast fraude in de kaart: “Het huidige beleid loopt tegen zijn grenzen.” Van Grinsven doelt daarmee op de concurrentiepositie van Nederlandse boeren in een sterk geïnternationaliseerde landbouwmarkt. Als de mestwetgeving nog strenger wordt gemaakt, zullen daar extra kosten voor boeren aan verbonden zijn, simpelweg omdat het naleven en controleren van meer regels niet gratis is. Om die hogere kostprijs te drukken en daardoor toch te kunnen concurreren met internationale partijen, is mestfraude voor veel Nederlandse boeren een verleidelijk optie. Al zit daar in alle opzichten wel een luchtje aan.

Lees ook: Vooral landbouw- en chemiesector de klos door Brexit.