Aanpak Energieakkoord voldoet om hoofddoelen te kunnen halen

De aanpak van het Energieakkoord draagt bij aan een versnelling in de uitvoering van het Nederlandse beleid op het gebied van energiebesparing en hernieuwbare energie. Dat blijkt uit een evaluatieonderzoek van KWINK groep. De adviseurs concluderen dat de gekozen aanpak in grote lijnen voldoet om de hoofddoelen van het akkoord te kunnen behalen.

In september 2013 werd door ruim veertig organisaties, waaronder de overheid, grote bedrijven, vakbewegingen, financiële instellingen en verscheidene maatschappelijke en natuur- en milieu organisaties het Energieakkoord ondertekend. Met deze handtekening verbonden de organisaties zich aan de afspraken in het akkoord dat zich richt op duurzame groei in het Nederlandse energiesysteem, door middel van energiebesparing, en het stimuleren van hernieuwbare energie, schone technologie en de werkgelegenheid. Op deze manier willen de akkoordpartijen bijdragen aan het behalen van de internationale energiedoelstellingen voor 2030 en 2050 (economie volledig klimaatneutraal).

Inmiddels is het Energieakkoord ruim drie jaar onderweg. Om de voortgang van de afspraken en de stappen die gezet worden richting de hoofddoelen van het akkoord in beeld te brengen, heeft het ministerie van Economische Zaken onlangs KWINK groep de opdracht gegeven om een evaluatieonderzoek uit te voeren. KWINK groep is een adviesbureau uit Den Haag dat zich onder meer richt op maatschappelijke vraagstukken en het evalueren (of ontwikkelen) van beleid. 

Evaluatie van het Energieakkoord

In de evaluatie heeft KWINK groep onderzocht in hoeverre de gekozen aanpak van het Energieakkoord voldoet om de afgesproken ambities hierin te behalen. Deze ambities – of hoofddoelen – luiden:

• Een besparing van het finale energieverbruik met gemiddeld 1,5 procent per jaar.
• 100 PJ aan besparing in het finale energieverbruik van Nederland per 2020.
• Een toename van het aandeel van hernieuwbare energieopwekking (nu 4 procent) naar 14 procent in 2020.
• Een verdere stijging van dit aandeel naar 16 procent in 2023.
• Ten minste 15.000 banen, voor een belangrijk deel in de eerstkomende jaren te creëren.

In zijn onderzoek, dat het functioneren van het Energieakkoord in de periode september 2013 tot juni 2016 beoordeelt, baseert KWINK groep zich op de uitkomsten van een documentstudie en 64 interviews met betrokkenen bij het Energieakkoord en het Nederlandse energiesysteem. Daarnaast hebben de onderzoekers gebruik gemaakt van de respons op een zelfevaluatie door ondertekenaars van het Energieakkoord.

Uit de studie blijkt dat de aanpak van het Energieakkoord de uitvoering van het Nederlandse beleid op het gebied van energiebesparing en hernieuwbare energie versnelt. De ondertekenaars zijn anno 2016 nog steeds gecommitteerd aan het behalen van de doelstellingen. In samenwerking met elkaar werken zij de afspraken in het akkoord uit tot maatregelen. “Toen de voortgang onvoldoende bleek hebben de partijen direct bijgestuurd”, vertellen de onderzoekers. “Het is zeer aannemelijk dat door het Energieakkoord resultaten zijn bereikt die zonder het akkoord niet of pas later waren gerealiseerd.”

Twee van de vijf hoofddoelen blijken in de meest recente doorrekening nog buiten bereik te liggen. Het gaat hierbij om het besparingsdoel voor 2020 en het beoogde aandeel hernieuwbare energie in 2020. De onderzoekers benadrukken echter dat ten tijde van de evaluatie nog niet alle afgesproken intensiveringsmaatregelen voldoende concreet waren uitgewerkt om mee te nemen in de doorrekening.

“Gezien alle onzekerheden in de besluitvorming en de uitvoering zal er op enig moment in de komende jaren naar verwachting wederom bijgestuurd of zelfs geïntensiveerd moeten worden”, aldus de onderzoekers. Uit de evaluatie blijkt dat tijdige bijsturing mogelijk gemaakt wordt door waarborgen die getroffen zijn binnen het Energieakkoord. 

Aandachtspunten

Hoewel over de hele linie de aanpak van het Energieakkoord voldoende is gebleken voor het behalen van de hoofddoelen, heeft KWINK groep verschillende aandacht- en verbeterpunten geformuleerd. De belangrijkste uitdaging voor het akkoord blijkt om procesresultaten te vertalen naar effecten. Om deze uitdaging het hoofd te kunnen bieden zullen de akkoordpartijen hun achterban goed bij de besluitvorming en uitvoering van maatregelen moeten betrekken, stellen de onderzoekers. Andere aanbevelingen zijn onder meer eenduidiger communiceren over de voortgang, proactief afspraken maken over aanvullende maatregelen waarmee kan worden bijgestuurd wanneer blijkt dat de realisatie achterblijft en de transparantie van het besluitvormingsproces vergroten.

Voor de langere termijn vormen de internationale klimaatdoelstellingen voor 2030 en 2050 volgens de onderzoekers “een dwingend perspectief”. Voor het realiseren van de energietransitie die nodig is om deze doelstellingen te behalen is het van belang dat op zeer korte termijn beleid wordt ontwikkeld voor de periode 2020 - 2030. Deze uitspraak staat in lijn met de oproep van de Transitiecoalitie, een groep van negenendertig organisaties die de overheid aanspoort om deze transitie naar groene energie en minder energieverbruik te versnellen.

KWINK concludeert: “Bestaande maatschappelijke, economische en technologische structuren en patronen zullen moeten worden doorbroken. We bevelen aan om voort te bouwen op de aanpak van het Energieakkoord, door de waardevolle elementen van de huidige aanpak te behouden en daaraan elementen toe te voegen die nodig zijn om een ingrijpende energietransitie vorm te kunnen geven.”