Payment Services Directive 2 biedt ook kansen aan bankensector

Begin 2018 treedt de nieuwe PSD2 (Payment Services Directive 2) in werking. De aangepaste richtlijn van de Europese Commissie – PSD2 is de opvolger van PSD 1 uit 2007 – heeft als doelstelling om de volwassenheid van het betalingslandschap naar een hoger niveau te tillen, innovatie in de markt te bevorderen door een level playing field mogelijk te maken en consumenten beter te beschermen tegen betalingsrisico’s. Voor spelers in het financiële domein – met name banken – heeft de naderende invoering van PSD2 grote gevolgen. Paul Jans, Managing Director van Enigma Consulting, geeft inzicht in de belangrijkste wijzigingen van de regelgeving en de kansen die het biedt.

PSD2, wat is het?

De PSD zorgt voor de regulering van betalingsdiensten in de Europese Economische Ruimte (EER). Dit is een Europese richtlijn (2007) die als doel heeft om de concurrentie in het betaallandschap te verbeteren en de drempels voor nieuwe toetreders in de betaalsector, zijnde niet-banken, weg te nemen. Payment Service Directive (PSD2) gaat nog een stap verder en moet voor 13 januari 2018 worden geïmplementeerd in de lokale wetgeving van de EER landen.

De primaire reden voor de nieuwe Payment Service Directive is het stimuleren van innovatie. Meer openheid zorgt voor meer concurrentie met als gevolg een efficiënter Europees betaallandschap én meer keuze voor klanten. PSD2 stimuleert een innovatiewedloop tussen banken en FinTech bedrijven. Met de in december 2015 gepubliceerde herziening van de Payment Service Directive ontstaan nieuwe diensten en mogelijkheden in het betalingsverkeer.

Een van de belangrijkste wijzingen die deze nieuwe regelgeving te weeg brengt is dat derde partijen onder bepaalde voorwaarden toegang krijgen tot de bankrekeningen die de banken beheren, het zogenaamde Access to the Account (XS2A). Deze beveiligde toegang staat nu voor de eerste helft van 2019 gepland.

De spelers van PSD2

Binnen de PSD2 spelen primair vijf spelers een rol; drie bestaande en twee nieuwe spelers:

• Traditionele betaaldienstverleners, ook wel Account Servicing Payment Service Providers (ASPSP) genoemd. Dit zijn de banken. Klanten houden hier rekeningen aan en initiëren betalingen via een ASPSP. Deze partijen worden onder de PSD2 verplicht om Third Party Payment Providers (TPP’s) met een vergunning, na toestemming van de rekeninghouder, toegang tot de online toegankelijke rekeningen te geven. Dat doen de banken door Open Application Programming Interfaces (API’s) beschikbaar te stellen, waarmee TPP’s toegang kunnen krijgen tot de bancaire systemen. Via deze API’s delen banken en de TPP’s data op een veilige en betrouwbare manier.
• De Payment Service Users (PSU). Dit zijn klanten die een bankrekening aanhouden. Dat kan zowel een bedrijf als een consument zijn, maar ook de overheid.
• De Payment Service Providers (PSP). Dit zijn banken en andere service providers van elektronische betaaldiensten aan klanten. De verwachting is dat het aantal PSP’s de komende jaren verder groeit.

Naast deze drie bestaande spelers komen er twee spelers bij:

• De rekeninginformatiedienstverlener, ook wel een Account Information Service Provider (AISP) genoemd. Dat is een TPP die geregistreerd is en voldoet aan de eisen van de PSD2 en die met toestemming van de betaaldienstgebruiker rekening informatie bij de bank ophaalt en beschikbaar stelt.
• Betaalinitiatiedienstverlener, of wel de Payment Initiation Service Provider (PISP). Dat is een TTP die met toestemming van een betaaldienstgebruiker betalingen namens hen (on-behalf-of) mag initiëren. PISP’s hebben een vergunning van de nationale toezichthouder nodig om betalingen namens rekeninghouders te initiëren.

De belangrijkste wijzigingen

PSD2 stimuleert concurrentie en innovatie in de betaalmarkt, omdat ook niet-banken meer mogelijkheden krijgen. Daarnaast zorgt de herziene richtlijn betaaldiensten ervoor dat consumenten en bedrijven beter beschermd zijn, door ook de nieuwe toetreders op de betaalmarkt te reguleren en de scope van de PSD op bepaalde punten te vergroten. De belangrijkste wijzigingen zijn:

• De reikwijdte van de Payment Service Directive is met de PSD2 vergroot. De PSD1 was gericht op alle elektronische betaaltransacties en valuta binnen de EU. PSD2 omvat ook alle elektronische betaaltransacties met één van de twee payment service providers in de EU. En de regelgeving geldt nu ook voor vreemde valuta. Dus ook voor deze valutabetalingen is bijvoorbeeld valutering niet meer toegestaan. Er is ook nog veel onduidelijkheid over de exacte reikwijdte van de PSD2. Welke rekeningtypes betreft het. Vallen bijvoorbeeld spaarrekeningen of credit cardrekeningen wel of niet onder de regulering?
• Access to the account: PSD2 regelt onder andere toegang tot rekeninginformatie voor AISP’s. De regelgeving spreekt zich niet uit over welke informatie moet worden gedeeld en of historische gegevens hier ook onder vallen. Duidelijkheid hierover bepaalt de mogelijkheden van de toekomstige dienstverlening.
  Daarnaast regelt de PSD2 de mogelijkheden voor PISP’s om betalingen te initiëren op verzoek van de rekeninghouder.
• De PSD2 besteedt uitgebreid aandacht aan security. De EPC heeft aangedrongen op een sterke klant authenticatie en EBA werkt nu aan een technische uitwerking.
• Tenslotte draagt de PSD2 ook bouwstenen aan voor meer transparantie voor consumenten. Betaaldienstverleners moeten klanten beter informeren over de kosten van betaaldiensten en over hun rechten als klant.

Desintermediatie

De laatste jaren is het betaaldomein niet meer exclusief het speelveld voor banken gebleken en is de tendens dat verschillende marktpartijen minder gebruik maken van de door de banken geboden financiële intermediatie. Steeds meer financiële instellingen, zelfs technologiebedrijven, bieden diensten aan op het terrein van betalingsverkeer en het leveren van rekeninginformatie. Niet alleen buiten Nederland (bijvoorbeeld PayPal, Mint en Square) maar ook in Nederland (bijvoorbeeld Adyen en AFAS). Deze partijen gaan de concurrentie met de banken aan, om de relatie met klanten op te bouwen. Banken mogen deze partijen niet tariferen voor de eerdergenoemde XS2A diensten, er is zelfs geen contract met de bank voor nodig. Natuurlijk kunnen banken ook zelf deze diensten aanbieden. Wie gaat deze innovatiewedloop om de klant winnen?

In tegenstelling tot SEPA kent de PSD2 voor bedrijven geen verplichtingen. Dat betekent dat bedrijven zich kunnen gaan richten op de kansen, in plaats van op de compliance kant van betalingsverkeer. De meeste kansen liggen volgens experts in de dienstverlening rondom ‘Access to the account’, of wel toegang tot de betaalrekening.

Kansen of bereigingen voor banken

Met name voor banken heeft de nieuwe PSD2 richtlijnen grote gevolgen. Zo moeten banken de gegevens aan klanten openstellen en moeten ze derde partijen toegang verlenen tot de betaalrekening. Dat vereist een intensief en ingrijpend veranderingsproces, waarbij alle banken een koppeling moeten maken voor betaalinitiatie, voor toegang tot de rekeninginformatie en voor de saldocheck.

Vele banken zien de PSD2 als bedreiging, maar er zijn ook banken die PSD2 zien als een kans om nieuwe producten en services in de markt te zetten. Door gebruik te maken van data en ‘profiles’ kunnen banken bijvoorbeeld particuliere klanten en bedrijven beter voorzien van bijvoorbeeld op maat gemaakte aanbiedingen en advertenties. De gebruiker moet wel van tevoren toestemming geven voor het gebruik van de betaalgegevens voor commerciële doeleinden, maar ervaring leert ons dat de consument de algemene voorwaarden vaak blindelings accepteert.

Nieuwe diensten

Over de nieuwe diensten die banken en TPP’s kunnen bieden aan de markt is op dit moment nog weinig gepubliceerd. Het is onduidelijk of partijen hun kaarten nog voor de borst houden, of dat de marktpartijen nog niet zover zijn. Met de huidige ontwikkelingen en marktvolwassenheid kan onderscheid worden gemaakt tussen zeven mogelijkheden:

• Dashboard: Met behulp van PSD2 kan ieder bedrijf en particulier alle transacties en saldi van al zijn bankrelaties en creditcards verzamelen in één overzicht. Op basis van alle transacties kan een prognose van het hele jaar worden weergegeven.
• Cash Management: Via een derde partij kan de klant betalen vanaf rekeningen of cards bij al zijn banken. Het wordt ook heel gemakkelijk om alle saldi dagelijks automatisch te concentreren op één rekening, bijvoorbeeld daar waar de beste rentevergoeding wordt gegeven.
• Vermogensoverzicht: Banken kunnen besluiten om ook rekeninginformatie van spaarrekeningen en effectenposities beschikbaar te stellen. Op die manier kan het dashboard worden uitgebreid met een vermogensoverzicht.
• Transparantie: Volledige integratie van de betaalomgeving van banken met boekhoudpakketten, waarbij alle bancaire diensten en alle betaalgegevens via een single sign-on in het boekhoudpakket ter beschikking staan van de klant. 

• “Internet-of-things”: De koelkast is gekoppeld aan een applicatie, die zorgt voor voorraadbeheer en bestellijsten. De koelkast stuurt de bestellijst naar de (goedkoopste) supermarkt en zorgt ook voor de betaling.
• Loyalty: Alle betalingen worden gemonitord en gekoppeld aan een loyalty-programma. De opgebouwde loyalty is vrij besteedbaar bij alle gekoppelde partijen. Het platform zorgt voor onderlinge verrekening.
• Credit management: In Nederland geven veel bedrijven de voorkeur aan de incasso (SEPA Direct Debit) omdat ze dan zelf de betaalopdracht kunnen initiëren. Bij onvoldoende saldo wordt de incasso niet uitgevoerd. Met PSD2 ontstaat een nieuwe mogelijkheid om eerste het saldo te controleren, voordat de incasso wordt aangeboden. Bij voldoende saldo, levert de incassant de incasso aan. Bij onvoldoende saldo controleert de incassant de dag erna opnieuw op saldo.
  Een andere mogelijkheid is om de klant toestemming te vragen om een SEPA Credit Transfer via een Payment Initiation Service Provider uit te voeren. Op die manier bant het bedrijf ook het nadeel van het storneren van een opdracht uit. De Credit Transfer is in tegenstelling tot een Direct Debet namelijk een gegarandeerde betaling.

Innovatie en revolutie

De PSD2 gaat het betaallandschap drastisch veranderen. Zowel de banken als nieuwe toetreders gaan een veelvoud aan nieuwe producten en diensten aanbieden. En met de introductie van instant payments in Nederland zal de snelheid van deze dienstverlening binnen een paar tellen worden afgehandeld. De vraag is wie als winnaar uit de slag gaat komen: de banken, FinTech’s of toch de klanten? De tijd zal het leren.