Gupta Strategists: Ziekenhuizen financieel sterker na fusie
Ziekenhuizen die de krachten bundelen komen meestal financieel sterker uit het fusie- of overnametraject. Dat blijk uit onderzoek van Gupta Strategists.
Het aantal consolidaties in de ziekenhuissector is de afgelopen decennia flink toegenomen. Sinds de jaren ’70 van de vorige eeuw is het aantal ziekenhuisconcerns in Nederland afgenomen van ruim 200 naar ongeveer 70 nu. Hoewel er ook ziekenhuizen zijn verdwenen als gevolg van pijnlijke faillissementen, is de daling voor het overgrote deel toe te schrijven aan fusies.
Het rapport van Gupta Strategists onderscheidt grofweg drie redenen waarom ziekenhuizen fuseren: vanwege kostensynergieën, het verbeteren van de financiële positie of meer omzet.
Dat deze synergieën ook daadwerkelijk effect hebben – in ieder geval vanuit financieel oogpunt – blijkt uit de cijfers uit het rapport.
Zo is de afgelopen tien jaar de operationele marge van de kleine ziekenhuizen flink afgenomen ten opzichte van de grote ziekenhuizen. Eén groep kleine ziekenhuizen heeft deze trend weten te ontduiken: de ziekenhuizen die in de periode 2011 - 2021 consolideerden. De EBITDA-marge van deze ziekenhuizen is na consolidatie op het niveau van de grote ziekenhuizen gebleven.
Ook andere financiële kpi’s vinden gemiddeld genomen de weg omhoog na een fusie. Zowel de solvabiliteit als de liquiditeit is het afgelopen decennium harder toegenomen bij de geconsolideerde ziekenhuizen dan bij kleine en grote ziekenhuizen. Vergeleken met de kleine ziekenhuizen (de groep waaruit de meeste consolidaties plaatsvinden) is het verschil het grootst.
De snelle versteviging van de balans bij de geconsolideerde ziekenhuizen komt door een tweeledig effect: Het eigen vermogen en de vlottende activa nemen toe, terwijl de balans en de kortlopende schulden juist afnemen. Bij de andere ziekenhuizen zijn de toenames van de solvabiliteit en de liquiditeit alleen toe te schrijven aan een toename in het eigen vermogen en de vlottende activa; de balans en de kortlopende schulden nemen hier gemiddeld gezien niet af.
Meer consolidaties?
Vanuit een financieel oogpunt zou de ziekenhuissector zich moeten klaarmaken voor een voortzetting van de fusiegolf. De onderzoekers constateren dat de daling van de operationele marge van ziekenhuizen in Nederland de komende jaren verder door zal zetten en dat dit waarschijnlijk vooral de kleinere ziekenhuizen zal raken.
Daarnaast hebben vooral kleinere ziekenhuizen moeite om de hoge investeringen op te hoesten, die nodig zijn voor digitalisering (elektronische patiëntendossiers, technologische ontwikkeling (medische apparatuur) en verduurzaming (duurzamere panden). “Over het algemeen geldt: hoe groter het ziekenhuis, hoe groter de investeringsruimte”, aldus de onderzoekers.
Daarbij komt dat grotere ziekenhuizen naar verwachting minder last hebben van de de trend richting zorgconcentratie. Door strengere volumenormen voor specialistische zorg valt een deel van de omzet voor kleinere ziekenhuizen weg. Wanneer omzet wegvalt dalen kosten niet proportioneel mee (vanwege de vaste kosten) en dus komt de operationele marge verder onder druk te staan. Grotere ziekenhuizen kunnen makkelijker aan volumenormen voldoen en zullen hier minder last van hebben.
En dan is de financiële druk door inflatie en stijgende energiekosten nog niet eens meegerekend.
Logisch dus, dat deze ziekenhuizen het liefst tegen een groter ziekenhuis aanschurken. Maar in de praktijk zal hier weinig van terechtkomen, zegt Gupta Strategists. De ACM houdt de spreiding van ziekenhuizen nauwlettend in de gaten en zal volgens de onderzoekers de komende jaren fusies niet of nauwelijks meer toestaan in regio’s waar de ziekenhuiszorg al sterk geconcentreerd is.
Het gaat dan vooral om de provincies Zeeland, Groningen en Friesland, waar (relatief) weinig ziekenhuizen in een groot gebied liggen: de kans op goedkeuring van consolidatie is hier klein. Het tegenovergestelde geldt voor de ziekenhuizen in Zuid-Holland. Een groot aantal ziekenhuizen concurreert binnen deze regio. De (relatief) lage concentratie biedt, waar nodig, de ruimte om verder te consolideren.
Wie niet groter wordt moet slim zijn
Voor ziekenhuizen die zich niet kunnen wenden tot consolidatie hebben de onderzoekers een simpele, maar ook krachtige boodschap: wie niet groter wordt moet slim zijn.
“Door de eigen bedrijfsvoering te transformeren en diepgaande samenwerkingen aan te gaan met andere ziekenhuizen - waarbij zorgondersteunende processen daadwerkelijk worden geïntegreerd en gezamenlijk wordt geïnvesteerd in innovaties - kunnen deze ziekenhuizen ook zonder consolidatie hun slagkracht vergroten.”
De uitdaging is het grootst voor de kleine ziekenhuizen in de periferie. “Zij zullen dus slim moeten zijn en taboes moeten doorbreken en de vraag ‘hoe kunnen we meer doen met minder’ centraal stellen.”
