Lage inkomens jarenlang extra gecontroleerd door belastingdienst
Mensen met lage inkomens die toeslagen van de overheid ontvingen werden jarenlang extra gecontroleerd door de belastingdienst.
Dat bevestigde de Nederlandse fiscus onlangs in een gesprek met RTL Nieuws en Trouw. Personen met een laag inkomen die een toeslag ontvingen liepen volgens journalisten van het nieuwsplatform en de krant geruime tijd meer kans om door het zogenaamde risicoclassificatiemodel (RCM) eruit gepikt te worden.
Het RCM werd vorige zomer in een onderzoeksrapport door experts van accountants- en adviesbureau KPMG kritisch onder de loep genomen. Kort daarna haalde de belastingdienst het computermodel uit de lucht, waarna de fiscus het RCM probeerde te verbeteren om het weer te kunnen inzetten.
Het RCM werd voor het eerst gebruikt in de lente van 2013. Het model kent aan alle toeslagenaanvragen een risicoscore toe. Daarnaast is het RCM een zelflerend algoritme, wat betekent dat het eigenhandig bepaalt wat indicatoren zijn voor een verhoogd risico op bijvoorbeeld fraude.
Volgens RTL Nieuws en Trouw was een laag inkomen voor het RCM een indicator voor fraude. De belastingdienst ontkende dat niet, maar vertelde de journalisten dat het genuanceerder lag: “Er was sprake van een statistisch verband tussen de hoogte van het inkomen en de kans op een onjuiste aanvraag.”
Is het RCM dan de reden dat zoveel gezinnen verwikkeld zijn geraakt in de kinderopvangtoeslagenaffaire? Nee, laat de belastingdienst weten. De hoogte van het inkomen had bij het aanvragen van deze toeslag maar een kleine invloed op de totale risicoscore. Niettemin wil de fiscus niet kwijt hoe groot deze impact was en om welke inkomens het ging.
De Tweede Kamer neemt echter geen genoegen met dat antwoord en wil derhalve opheldering. Zo eiste Renske Leijten (SP) – die samen met Pieter Omzigt jarenlang de toeslagenaffaire aankaartte in de Tweede kamer – onlangs dat de fiscus de werking van het RCM openbaar maakt. Verantwoordelijk demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen (D66) liet tijdens het debat weten zo snel mogelijk met een “zorgvuldige inhoudelijke reactie” te komen.
Inmiddels is Van Huffelen met een schriftelijke reactie gekomen. “Het is helaas niet mogelijk om het model zelf met uw Kamer te delen, omdat het gaat om een ICT-voorziening en deze niet met een druk op de knop kan worden omgevormd tot leesbare documenten of elektronisch kan worden overhandigd.”
In plaats daarvan bespreekt de staatssecretaris van Financiën in haar twaalf pagina’s tellende brief hoe het model over de jaren heen heeft gewerkt. “En ik schets u eveneens de context door waar mogelijk voorbeelden te geven. Uw Kamer heeft gevraagd om alle documenten rondom het model openbaar te maken, daaraan kom ik in deze brief zoveel mogelijk tegemoet.”