Groningen en Zuid-Holland verduurzamen ov met waterstofbussen

De transitie naar emissievrije bussen heeft een hogere versnelling ingezet. In 2021 zullen er vijftig waterstofbussen meer in ons land rijden. Groningen en Zuid-Holland krijgen na Rotterdam, waar deze bussen al langer rijden, de primeur. Beide projecten zijn begeleid door TwynstraGudde en Rebel Group.

In 2016 maakte het Rijk afspraken met opdrachtgevers in het openbaar vervoer om na 2026 alleen maar nieuwe bussen in te zetten zonder schadelijke uitstoot en vanaf 2030 dat alle bussen in het openbaar vervoer emissievrij rijden. Met als doel een beter klimaat en een schonere lucht, heeft de Overheid onder meer het doel gesteld om het aantal bussen dat op waterstof rijdt in het Openbaar Vervoer in Nederland de komende jaren te gaan verhogen. In totaal moeten er over twee jaar, in verschillende regio’s in ons land zo’n 50 nieuwe, zogeheten waterstofbussen, bijkomen. Waterstof wordt gezien als brandstof van de toekomst omdat die geen CO2, fijnstof of stikstof uitstoot, maar alleen water.

“Waterstof heeft echt de toekomst als het gaat om zware vervoersmiddelen als bussen en vrachtwagens”, stelt minister Stientje van Veldhoven. “Waterstof is nog wel duur”, voegt ze toe. Brussel investeert €7,5 miljoen in het project, de provincies en het ministerie van Infrastructuur beiden €3,75 miljoen. De provincies dragen de verantwoordelijkheid voor de exploitatie. 

Waterstof heeft de toekomst

Op dit moment rijden er in ons land nog ‘slechts’ 8 van dergelijke bussen in het openbaar vervoer, ook zijn er 'slechts' 8 waterstoftankstations. Minister Stientje van Veldhoven zegt over de plannen: “Heel goed nieuws dat er straks 50 bijkomen. Waterstof heeft echt de toekomst als het gaat om zware vervoersmiddelen als bussen en vrachtwagens. Ze hebben een grote actieradius, zonder het klimaat en de luchtkwaliteit te belasten. Nu zijn er nog weinig tankstations voor waterstof, maar dat is natuurlijk een kip-ei verhaal. Deze 50 bussen gaan straks allemaal tanken. Dat kan net het zetje in de rug zijn dat rijden op waterstof nodig heeft.”
In provincie Groningen en Drenthe zullen 20 waterstofbussen ingezet gaan worden. OV-bureau Groningen Drenthe heeft opdracht gegeven voor de bouw van een waterstoftankstation, de levering van waterstof (door Shell) en de aanschaf van de waterstofbussen (geleverd door de Belgische busfabrikant Van Hool).

In december 2020 moeten deze operationeel zijn. Afgelopen zomer liet gedeputeerde Fleur Gräper – van Koolwijk van de provincie Groningen – die tevens voorzitter is van het OV-bureau – al weten: “Dit is een enorme stap. Hiermee komt het gebruik van waterstof als voertuigbrandstof uit de experimentele fase en wordt het één van de energiedragers waarmee wij gewoon productie draaien. We lopen hiermee voorop in Nederland en bevinden ons in de voorhoede in Europa. Dat willen we ook om onze ambities voor een nieuwe energietoekomst voor Noord-Nederland concreet te maken.”

In Zuid-Holland gaat Connexxion twintig exemplaren gebruiken voor streekvervoer. In 2017 kende Rotterdam al de primeur van de eerste waterstofbus, die toen deel uitmaakte van een pilot om nieuwe technieken van emissieloos rijden uit te proberen. Een jaar later werd ook een pilot gestart Op de Hoekse Waard en Goeree-Overflakkee, waar vier bussen toen gingen rijden op waterstof. Ook die pilot is geslaagd en vormde de opmars naar het nu gesloten akkoord voor de nieuwe waterstofbussen.

Floor Vermeulen, gedeputeerde van de provincie Zuid-Holland zei hierover in 2018: “We hebben ons echt gecommitteerd aan de overgang naar schone mobiliteit. Waterstof speelt een belangrijke rol in het vergroenen van al het verkeer en vervoer. Deze bussen zijn een eerste stap in de aanleg van een waterstofinfrastructuur in de provincie.”

De komende jaren zullen er naast de nieuwe bussen ook meer waterstoftankstations bij moeten komen. Momenteel telt Nederland drie publieke waterstoftankstations in Arnhem, Rhoon bij Rotterdam en in Helmond. In 2020 en 2021 komen daar nog minimaal 15 tankstations bij. Hiervoor is inmiddels subsidie verstrekt.

De twee concrete projecten in Groningen/Drenthe en Zuid-Holland volgen op een bredere, langdurige overheidssamenwerking, in het kader van het Europese project JIVE2 (Joint Initiative for Hydrogen Vehicles). Al in 2016 maakte het Rijk afspraken met opdrachtgevers in het openbaar vervoer om na 2026 alleen maar nieuwe bussen in te zetten zonder schadelijke uitstoot en vanaf 2030 dat alle bussen in het openbaar vervoer emissievrij rijden.

TwynstraGudde en Rebel

Samen met Rebel Group is organisatieadviesbureau TwynstraGudde de Benelux-coördinator voor JIVE2, dat wil zeggen, gezamenlijk begeleiden ze de samenwerking tussen de betrokken partijen. “In dit project zijn we gekomen tot een strategie voor waterstofbussen- en infrastructuur in de Benelux. We hebben onder meer samenwerkingspartners gezocht die een schaalsprong willen maken, met hen een openbare markconsultatie uitgevoerd en topmanagers, bestuurders en CEO’s van tientallen publieke en private partijen bijeengebracht om next steps te formuleren”, laat TwynstraGudde weten.

“Door vanuit meer perspectieven te kijken, kunnen we partijen bij elkaar brengen en publiek - private allianties smeden.”

Naar eigen zeggen kan TwynstraGudde bogen op uitgebreide kennis van en ervaring met transitiemanagement, met name op het gebied van energie en mobiliteit. Daarnaast beschikt het adviesbureau over relevante ervaring met emissievrije oplossingen binnen de vervoerssector. Zo is het adviesbureau onder andere initiatiefnemer van de stichting Zero Emissie busvervoer en het Nationaal Waterstofplatform. Ook heeft TwynstraGudde de pilot begeleid met twee waterstofbussen, die sinds 2017 in Groningen en Drenthe rijden. “Op deze ervaring bouwen we voort in het kader van het project JIVE2”, laat het bureau weten.

Het adviesbureau stelt met de twee projecten “ketensamenwerking” te bewerken – tussen enerzijds de maakindustrie, toeleveranciers, vervoerders en overheden. Deze werken samen bij productie en levering van waterstofgas, distributie via tankstations en ontwikkeling en gebruik van bussen op waterstof. ”Met deze partners hebben we doelen geformuleerd en operationeel gemaakt. De provincies Groningen, Zuid-Holland en Drenthe gaan daarin mee en nemen de waterstofbussen op in nieuwe ov-concessies. Binnen drie jaar worden ze in de dienstregeling opgenomen.”

TwynstraGudde geeft tot slot aan transities zoals deze vanuit meerdere kanten te benaderen: “Niet alleen technisch, maar juist ook sociaal, economisch en bestuurlijk. Door vanuit meer perspectieven te kijken, zijn we in staat om partijen bij elkaar te brengen en allianties tussen private en publieke partijen te smeden.”

Vanuit het adviesbureau zijn twee experts in het bijzonder betrokken bij het initiatief: Jan Willem de Kleuver en Falco Breedt.