De Omgevingswet begint met een impactanalyse

Vanaf 2021 zal de Omgevingswet naar verwachting in werking treden. Voor gemeenten betekent de invoering van de nieuwe wet dat een herinrichting van de bestaande organisatie, werkprocessen en systemen nodig zal zijn. Belangrijk hierbij is om goed inzicht te krijgen wat er precies gaat veranderen en welke impact deze veranderingen zullen hebben op de huidige manier van werken. Een impactanalyse kan in dat kader uitkomst bieden.

Met de Omgevingswet wil de overheid de regels voor ruimtelijke ontwikkeling vereenvoudigen en samenvoegen. Zodat het straks bijvoorbeeld makkelijker is om bouwprojecten te starten. Verder wil het Rijk met de wet vraagstukken bij de oorsprong kunnen aanpakken, waarbij de Omgevingswet het mogelijk maakt om lokale vraagstukken ‘ook echt lokaal’ op te lossen. Gemeenten vervullen hierin een spil in het web functie: zij krijgen meer keuzevrijheid om op lokaal niveau in te spelen op de behoeften van initiatiefnemers en belanghebbenden.

Andere manier van werken

De nieuwe Omgevingswet vraagt om een andere manier van werken: de initiatiefnemer krijgt meer verantwoordelijkheden aan de voorkant van het besluitvormingstraject. Het betekent ook dat overheden, zoals gemeenten, de initiatiefnemer moeten faciliteren in plaats van controleren. Dit laatste gebeurt via het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Voor bewoners en ondernemers moet met een druk op de knop duidelijk zijn wat op een specifieke locatie mogelijk is.

Volgens Karim Ras en Elwin Nieboer, beiden werkzaam bij Arlande, vormt in de omgang met de nieuwe Omgevingswet de eerste stap voor organisaties het tijdig in kaart brengen op welke punten verandering moet worden nagestreefd. “Het is hierbij van belang per gemeente specifiek en concreet te zijn, aangezien een traditionele aanpak met een actieprogramma en implementatieplan wat ons betreft niet goed past bij het maatwerk dat de Omgevingswet vraagt van de gemeentelijke organisaties”, legt Nieboer uit.

Nieboer vervolgt: “De impact van de Omgevingswet verschilt per gemeente. Immers, de mate waarin de Omgevingswet een andere manier van werken noodzakelijk maakt, hangt af van de huidige manier van werken en de bestaande organisatie-inrichting.” Zijn collega Ras voegt toe dat het ook essentieel is om goed te kijken naar het human capital aspect van de verandering: “Breng in kaart of de medewerkers klaar zijn voor een faciliterende en gedigitaliseerde dienstverlenende rol, en hoe ze aankijken tegenover de veranderopgave.”

Samenwerking

Een van de belangrijke veranderingen van de Omgevingswet is dat gemeentelijk organisaties hun manier van werken zullen moeten aanpassen. Vandaag de dag wordt beleid veelal nog vormgegeven door losse organisatieonderdelen volgens een standaard werkproces, de beleidscyclus. Afstemming met andere afdelingen en thema’s vindt vaak plaats na totstandkoming van beleid. Door de Omgevingswet, wordt het noodzakelijk om dit vooraf te doen, zodat een integraal plan kan worden opgeleverd.

Datzelfde geldt voor bredere samenwerkingen, zoals afstemming zoeken met andere beleidsdomeinen van andere gemeenten of burgerparticipatie. Nieboer: “Over teams en afdelingen heen zal programmatisch aan thema’s en opdrachten moeten worden gewerkt. Een andere inrichting van de organisatie kan hieraan bijdragen. Op het resultaat van deze inrichtingsverandering zal integraal moeten worden gestuurd door beleidsmakers, management, college en raad.”

“De implementatie en aansluiting op het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) is randvoorwaardelijk voor het uitvoeren van de Omgevingswet”
_{– Elwin Nieboer, Arlande}

Digitaal stelsel

Vanuit een IT-perspectief is het van belang dat de Omgevingswet wordt geïntegreerd in de bredere opgaven die er spelen, zoals de Digitale Agenda. “De implementatie en aansluiting op het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) is randvoorwaardelijk voor het uitvoeren van de Omgevingswet”, legt Nieboer uit.

Verder zijn het tijdig begrijpen van de impact op de ICT-inrichting en het ervoor zorgdragen dat aan rapportage-eisen voldaan kan worden, twee belangrijke aandachtspunten. Wanneer de kwaliteit van de beschikbare brondata (kaartmateriaal, verordeningen, vergunningen, et cetera) bijvoorbeeld niet aan de standaard voldoet, dan zullen rapportages minder effectief zijn, met als gevolg dat de besluitvorming daaronder lijdt. “Noodzakelijk om (voluit) te kunnen automatiseren is dat voldoende wordt geïnvesteerd in de technische architectuur en de kwaliteit van de brongegevens”, aldus de twee experts van Arlande.

Training

Voor medewerkers betekent de invoering van de nieuwe Omgevingswet, dat zij zich mogelijk nieuwe vaardigheden moeten aanmeten. Ras: “Naast het kunnen uitvoeren van de nieuwe processen, zijn ook nieuw(e) gedrag, vaardigheden en competenties nodig.” Nieboer voegt toe: “Alle medewerkers zullen moeten worden begeleid om breed en over beleidsdomeinen heen te kunnen kijken naar wat goed is voor stad of dorp.” 

Arlande heeft jarenlange ervaring in het uitvoeren van impactanalyses in het publieke domein. De impactanalyse die het bedrijf aanbiedt, brengt de impact van de organisatie-inrichting, systemen, processen en mensen in kaart.