Consultant heeft zorgplicht naar opdrachtnemer tijdens Agile traject
Consultants en IT-bedrijven die het Agile gedachtegoed toepassen voor IT-verbeteringen hebben een zorgplicht richting hun opdrachtgever. Van de opdrachtnemer mag worden verwacht dat niet alleen hun Agile kennis op orde is en dat zij professioneel handelen, maar ook dat zij opdrachtgevers met niet of nauwelijks ervaring met Agile ontwikkelingen actief bij de hand nemen. Dat oordeelde de rechtbank Noord-Holland onlangs in een geschil tussen twee partijen rondom een mislukt Agile ontwikkeltraject.
Agile is vandaag de dag niet meer weg te denken als methodiek voor ontwikkeling binnen organisaties. Oorspronkelijk is Agile voortgekomen vanuit het IT-domein, waar het gebruikt werd om de effectiviteit en efficiency van IT-/softwareontwikkelingen te verhogen. De methodiek heeft zich vervolgens als een olievlek verspreid over andere sectoren, en wordt anno 2019 toegepast in vrijwel iedere functie en sector en elk proces. Agile betekent letterlijk: wendbaar, lenig en flexibel. In de IT staat het voor softwareontwikkeling in korte, overzichtelijke perioden van vaak niet meer dan een maand, soms zelfs hooguit een week. Deze perioden heten 'iteraties' en zijn als het ware kleine projecten.
Organisaties hebben doorgaans niet zelf de juiste kennis in huis om de Agile methodiek in hun bedrijfsvoering of projecten eigenhandig in te passen. Om die reden worden veelal externe experts op dit gebied ingeschakeld om ondersteuning te bieden bij het toepassen van de Agile methode. Kort samengevat wordt bij de Agile-methode, anders dan softwareontwikkeling volgens de klassieke waterfall-methode, niet vooraf contractueel volledig vastgelegd wat er op detailniveau precies gebouwd gaat worden, maar wordt gaandeweg aan de hand van de feedback-based-learning verder afgestemd wat precies gebouwd gaat worden. Wel worden vanuit de bedrijfsactiviteiten van de opdrachtgever vooraf de wensen/eisen (i.e. 'requirements') geïnventariseerd en neergelegd in een totale userstory.
Vervolgens wordt het project opgesplitst in miniatuurprojectjes, sprints genaamd. Per sprint wordt een stukje uit de totale userstory gehaald en een voor die sprint specifieke userstory opgemaakt, waarna die sprint wordt gemaakt. Per sprint worden de fasen van planning, afstemming, goedkeuring, bouw, testen, feedback en acceptatie doorlopen. Naar aanleiding van het verloop van een sprint wordt in overleg bepaald wat er in de volgende sprint wordt gebouwd.
In een recente rechtszaak tussen een opdrachtgever en opdrachtnemer, die gezamenlijk een software ontwikkelingstraject waren gestart – aan de hand van de Agile ontwikkelmethode – rees onder meer de vraag in welke mate de opdrachtnemer een zorgplicht heeft richting de opdrachtgever.
De opdrachtnemer Betty Blocks, een softwarebedrijf uit Alkmaar, had een zaak aangespannen tegen opdrachtgever, VGB, een landelijk werkende bedrijf gespecialiseerd in tijdelijk beheer van vastgoed en herstructureringsprojecten. Reden voor de juridische stappen was het uitblijven van betaling van een aantal facturen voor verrichte sprints ten behoeve van de ontwikkeling van een softwarematig administratiesysteem voor VGB – dat eind 2015 van start was gegaan.
De twee partijen gaven elkaar de schuld voor het mislukken van het project. Betty Blocks was in het geschil van mening dat VGB testwerkzaamheden had moeten uitvoeren, en de overeenkomst niet had mogen ontbinden wegens de vraag naar meerwerk, terwijl VBG Betty Blocks verweet onvoldoende ondersteuning (van Betty Blocks) te hebben gekregen. Aan de rechtbank de vraag om te oordelen of VGB Betty Blocks inderdaad nog moest betalen.
De rechtbank heeft VGB op de vingers getikt dat zij de overeenkomst heeft ontbonden: VGB had die bevoegdheid niet, nu zij zich ten onrechte op het standpunt stelde dat er geen sprake zou zijn geweest van "meerwerk". Wat er vervolgens gebeurde in de zaak, is dat VGB weigerde mee te werken aan de ontwikkeling van het project, waardoor VGB zich onjuist had opgesteld volgens de rechtbank. Hiermee had VGB een aandeel in het feit dat er geen sprake was van enige vorm van afronding van het project. Op basis van dit feit, werd in het tussenvonnis geconcludeerd, dat Betty Blocks facturen aan mocht leveren voor de werkzaamheden die verricht zijn voor de sprints die wel verricht mochten worden. De schadevergoeding die VGB eiste wordt door de rechtbank ook al volledig van tafel geveegd.
Opdrachtnemer heeft actieve zorgplicht
De rechtbank oordeelde ook dat de opdrachtnemer een actieve zorgplicht heeft. Allereerst was de rechtbank van mening dat het aan zowel de opdrachtgever- als nemer is om tijdens een Agile ontwikkelingstraject samen te werken als een team.
Ook hecht de rechtbank veel waarde aan het goed uitvoeren van de testwerkzaamheden door de opdrachtgever. De rechtbank oordeelde dat Betty Blocks de juiste begeleiding had moeten bieden aan VGB, temeer omdat de opdrachtgever stelde niet te beschikken over professionals met de benodigde kennis van Agile als ontwikkelmethode.
VGB geldt daarmee als onervaren opdrachtgever (wat door Betty Blocks overigens nog werd betwist), waardoor Betty Blocks de zorgplicht heeft om bij de testwerkzaamheden de juiste begeleiding te bieden. De rechtbank oordeelde bovendien dat de zorgplicht voor Betty Blocks nog verder reikt en stelde dat het softwarebedrijf ook de verantwoordelijkheid had moeten nemen om mogelijke communicatieproblemen en onduidelijkheden bij VGB weg te nemen.
Agile consultants en specialisten kunnen uit het oordeel van de rechtbank een wijze les trekken. Zij hebben bij Agile ontwikkeltrajecten een actieve zorgplicht richting de opdrachtgever, zeker als deze de kennis en expertise op het gebied van Agile onvoldoende of niet in huis heeft.
Update van de redactie: Dit bericht is op 27 februari 2019 aangevuld en gerectificeerd.
Gerelateerd: Volwassenheidsmodel en succesfactoren voor Agile werken.
