Putin's Witnesses: Hoe Vladimir Poetin aan de macht kwam
Vladimir Poetin zwaait de scepter in Rusland sinds 31 december 1999, toen de destijds zittende president van de Russische Federatie – Boris Jeltsin – in een zorgvuldig gesmeed plan onverwacht de macht overdroeg aan zijn zelfgekozen opvolger. In ‘Putin’s Witnesses’, laat de bekende Russische schrijver en regisseur Vitaly Mansky minutieus zien hoe Poetin in zijn zetel kwam en hoe het allereerste jaar van zijn presidentschap eruitzag.
De film werd in ons land voor het eerst aan het grote publiek vertoond tijdens IDFA, een internationaal gerenommeerd documentairefestival dat bezoekers een selectie van kwalitatief hoogstaande documentaires voorschotelt. JBR, een sponsor van ‘Club IDFA’, was medeorganisator van de screening van de documentaire aan relaties en medewerkers van het adviesbureau, die op 21 november plaatsvond in Tuschinski. De film werd ingeleid door Derk Sauer, mediaondernemer in Moskou en uitgever van The Moscow Times, die na afloop van de screening ook de discussie begeleidde. Putin’s Witnesses zorgde eerder in het jaar voor veel controverse in Rusland toen de gelauwerde filmmaker Vitaly Mansky de documentaire over Poetin daar uitbracht.
Van Leningrad naar Moskou
De man die uiteindelijk zou uitgroeien tot en van de meest controversiële figuren op het wereldwijde politieke toneel werd geboren op 7 oktober 1952 in Leningrad. Nadat hij daar in 1975 afstudeerde met een proefschrift over de politiek van de Verenigde Staten in Afrika, ging hij aan de slag bij de buitenlandse inlichtingendienst van de KGB, waar hij later verantwoordelijk werd voor het verhoor en de internering van dissidenten en westerse spionnen die de Sovjet-Unie wilden binnendringen. In 1991 trad hij af en begon hij zijn politieke carrière in Leningrad, dat hetzelfde jaar zijn oorspronkelijke naam Sint-Petersburg terugkreeg. In 1996 verhuisde hij naar Moskou waar hij een jaar later onderdeel werd van de presidentiele staf van Boris Jeltsin.
Enkele jaren later – bij de eeuwwisseling – verraste Poetin de gehele Russische republiek toen hij de macht overnam van Jeltsin, die toentertijd kampte met gezondheidsproblemen. Formeel gezien was het echter niet vanwege zijn gezondheid dat Jeltsin – die de uiteenval van de Sovjet-Unie bekrachtigde en de eerste president was na het communistische tijdperk – Poetin naar voren schoof als zijn opvolger. Jeltsin worstelde met verschillende binnenlandse problemen, zoals terroristische bomaanslagen in Moskou, toenemende armoede, corruptie en een geleidelijke erosie van de nog prille democratie en vrijemarkteconomie.
Poetin was zijn protegé en de man waarin hij het meeste vertrouwen had. In de aanloop naar de machtswisseling was Poetin uitgegroeid tot Ruslands populairste politicus door zijn harde optreden in de oorlog in Tsjetsjenië. In augustus 1999 was Poetin nog een politieke nieteling, zonder partij en steun vanuit het volk. Vier maanden later was Poetin minister in Jeltsins regering, stond hij aan het hoofd van Ruslands binnenlandse veiligheidsdienst, en had hij de harten van de Russen gewonnen als de architect van de compromisloze overwinning op de Tsjetsjeense ‘terroristen’. Hij veranderde het politieke landschap, terwijl zijn populariteit onder het volk steeg tot boven de 50%: Poetin was Ruslands nieuwste ster.
Een ooggetuigenverslag Poetins eerste jaar
In Putin’s Witnesses biedt Mansky een uitzonderlijk onthullend portret van Poetins machtsovername rond de eeuwwisseling, gefilmd door Mansky zelf, die toestemming had om de president te volgen in zijn hele doen en laten. Door zijn toenmalige functie bij de Russische staatstelevisie kon Mansky dicht in de buurt komen bij zowel Poetin en Jeltsin als bij andere politieke sleutelfiguren. Zo legde hij bijna terloops vast hoe Poetin zich voorbereid op de verkiezingen van 26 maart 2000 en hoe hij – zodra hij de verkiezingen afgetekend wint – zijn beschermheer laat vallen.
Door de documentaire heen weet Mansky de kersverse president uitspraken te ontlokken waarin iets van zijn machtsopvatting doorschemert, maar vaker verraden zijn diffuse antwoorden hoe weinig belang hij hecht aan het verantwoorden van zijn politieke keuzes.
Bijna twee decennia later is Poetin nog altijd aan de macht en heeft Mansky zijn film uitgebracht. Terugkijkend stelt Mansky ook vragen bij zijn eigen rol in de beeldvorming rond de president en diens greep naar de macht. Hij stelt dat de kennis van nu een griezelige schaduw werpt over het gefilmde materiaal, waarmee verschillende belangrijke beslissingen en ontwikkelingen in een ander daglicht komen te staan.
