Fusie- en overnameactiviteit in de schoonmaakbranche flink op stoom

Met meer dan 25 overnames in Nederland in 2016 en 2017 lijkt de fusie- en overnameactiviteit in de schoonmaakbranche flink op stoom. Maurice Koopmans, als branchespecialist facility services verbonden aan corporate finance-bureau Aeternus, neemt de belangrijkste M&A-ontwikkelingen in de branche onder de loep.

Daar waar  in de nasleep van de crisis veel bedrijfsoverdrachten werd uitgesteld, denken veel ondernemers vandaag de dag opnieuw na over het overdragen van hun bedrijf. Aan de andere kant zijn (kapitaalkrachtige) strategische partijen op zoek naar schaalvergroting en ook steeds meer naar strategische verbreding. Door het resulterende stijgend aanbod en nog sterker stijgende vraag is in de schoonmaakbranche een beweging zichtbaar van een kopersmarkt naar een verkopersmarkt. Dit stuwt uiteraard de overnameprijs. De verwachting is dat in het mkb-segment het aantal transacties de komende jaren onverminderd toeneemt en dat ondernemers steeds vaker met waarderings- en overnamevraagstukken te maken krijgen.

Dynamiek in de branche

De schoonmaakbranche is één van de meest dynamische segmenten binnen de Nederlandse facilitaire dienstverlening en misschien wel binnen de Nederlandse economie. Met een totale omzet van ruim €4,5 miljard kenmerkt de branche zich door kleinschaligheid: 95% van de ruim 13.500 bedrijven heeft minder dan 20 werknemers in dienst. Daar staat tegenover dat meer dan de helft van de Nederlandse schoonmaakomzet wordt gerealiseerd door de top vijf. Kortom, de taart wordt met veel partijen gedeeld en dat zorgt voor veel beweging. Op dit moment is er een aantal ontwikkelingen ingezet die een stevige impact hebben op de strategie, de bedrijfsmodellen en de toekomstbestendigheid van facilitaire dienstverleners.

Eén van de belangrijkste ontwikkelingen vindt plaats op het gebied van technologie. Ondernemers die niet mee kunnen met de technologische veranderingen krijgen het lastig. Big data, werkpleksensoren, slimme meters, personal digital assistants (tablets of smartwatches) en internet of things worden steeds vaker toegepast en dienen als basis voor slim facilitair management en optimalisatie van de bedrijfsvoering. Omvang en financiële slagkracht beïnvloeden in grote mate de mogelijkheden of onmogelijkheden van automatisering en innovatie. Daarentegen wordt de van oudsher lage toetredingsdrempel tot de markt (weinig investering, weinig opleiding) op deze manier wel hoger.

Prijsdruk nog niet ten einde

Ten tweede lijkt de jarenlange prijsdruk nog niet ten einde. Ondanks geluiden dat de nadruk verschuift van kostenbesparing naar kwaliteit en beleving, wordt dit binnen het mkb nog allerminst ervaren. Als gevolg van toegenomen concurrentie en een daling van het volume door bijvoorbeeld inbesteding, flexplekken en de sharing economy, lijkt het erop dat de prijsdruk vooralsnog aanhoudt. Verder is er een trend van verbreding zichtbaar, zowel naar diensten als naar markten. Outsourcing heeft gezorgd voor het afstoten van diensten in eigen beheer, het liefst bij één dienstverlener. Door het aanbieden of regisseren van totaal- en multiconcepten zijn dienstverleners in staat gebleken toegevoegde waarde te leveren.

De toegenomen complexiteit en dynamiek doet een beroep op de weer- en wendbaarheid van schoonmaakbedrijven. De nadruk bij ondernemers dient te liggen op het beantwoorden van de vraag hoe op strategisch niveau toegevoegde waarde kan worden geleverd. Hierbij neemt het verschil tussen grote en kleine partijen toe. Door overnames, samenwerkingsverbanden en financiële slagkracht om te investeren in technologie, innovatie en verbreding, bewegen grote partijen naar een gelijkwaardig partnership met hun opdrachtgever. Voor kleine partijen geldt veelal het tegenovergestelde, namelijk specialiseren om concurrenten te kunnen verslaan.

Stijgend aanbod

Gekeken naar de redenen achter het toegenomen aanbod in schoonmaakbedrijven, kan allereerst worden opgemerkt dat er in de schoonmaakbranche sprake is van vergrijzing. Als gevolg van de crisisjaren en achterblijvende resultaten, heeft menig directeur/(groot)aandeelhouder in de facilitaire dienstverlening de opgebouwde waarde in zijn of haar bedrijf zien teruglopen. Bedrijfsoverdrachten zijn uitgesteld, met als gevolg een grote groep vergrijzende ondernemers in het midden- en kleinbedrijf. Nu het herstel van de economie intussen terug te zien is in de cijfers van 2015 en 2016 en de vooruitzichten positief zijn, stelt deze groep zich de vraag of het een goed moment is om het overdrachtsproces alsnog in gang te zetten. Naast deze inhaalslag is er een grote groep van ondernemers in de leeftijd van rond de zestig waarvoor binnen een aantal jaren bedrijfsovername actueel wordt. Ook zij stellen zich terecht de vraag of dit een goed moment is om over te dragen.

Aan de andere kant stelt een grote groep jongere ondernemers zich de vraag hoe de komende jaren invulling te geven aan de uitdagingen die de schoonmaakbranche kent. Ondernemers maken zich zorgen over de houdbaarheid van hun businessmodel en geven aan dat verbreding of verdieping van activiteiten, investeringen in automatisering en het aanboren van nieuwe kanalen, segmenten en klanten noodzakelijk zijn om groei en continuïteit te borgen. Te klein voor het tafellaken en te groot voor het servet, wordt veel genoemd.

In combinatie met een beperkt investeringsbudget of zelfs een investeringsachterstand, leidt dit ertoe dat ondernemers moeilijk meekunnen met de vereiste dynamiek, innovatie en technologische ontwikkeling. Aansluiten bij een kapitaalkrachtige strategische partij kan een oplossing zijn. Los van strategische overwegingen zijn er steeds vaker jonge ondernemers die zich de vraag stellen of ze wel meewillen in het geweld dat de schoonmaakbranche kenmerkt. Hard werken, weinig verdienen en toegenomen complexiteit en verantwoordelijkheden maken dat het aantal ondernemers dat kiest voor een andere carrière stijgt.

Stijgende vraag

Vanuit dezelfde marktdynamiek zijn aan de andere kant ondernemers op zoek naar schaalvergroting. Ook strategische verbreding van activiteiten en nieuwe (aanverwante) markten staat steeds vaker op de directieagenda’s. Enerzijds vullen bedrijven dit zelf in door in te zetten op autonome groei en een actieve en soms agressieve acquisitiestrategie in bijvoorbeeld aanbestedingen. Anderzijds blijkt het doen van een overname een goede en snelle manier om invulling te geven aan strategische groei- of verbredingsdoelstellingen. Daar komt bij dat het huidige financieringsklimaat erg gunstig is. Zowel banken als investeringspartijen tonen grote bereidheid tot financieren. Dat maakt het voor ondernemers interessant om actief op zoek te gaan naar overnametargets.

Om de waarde van een (schoonmaak)onderneming te bepalen, wordt in de professionele waarderingspraktijk gekeken naar de toekomstige verwachte vrije geldstromen (cash flows) en het risicoprofiel waaraan de onderneming onderhevig is (vermogenskostenvoet). Anders gezegd, de discounted casflow-methode is gebaseerd op het verdisconteren van toekomstige operationele vrije geldstromen tegen een bepaalde vermogenskostenvoet. Anders dan bij een aantal andere (wat meer eenvoudige) waarderingsmethodieken, houdt de discounted cashfow-methode op een juiste en volledige manier rekening met onder andere rentabiliteit, investeringen (in activa en werkkapitaal), de tijdswaarde van geld en daarmee het toekomstperspectief van de onderneming.

Het gaat ondernemers echter meestal niet om welke economische waarde wordt berekend, maar tegen welke prijs de onderneming te gelde kan worden gemaakt bij verkoop, dan wel wat er voor een onderneming betaald moet worden in het geval van aankoop. Hierdoor moet in de waardering rekening worden gehouden met de noodzakelijke vertaalslag van waarde naar prijs. Er is een groot aantal factoren van invloed op deze prijs. Hierbij valt te denken aan de economische vooruitzichten, vraag en aanbod, de strategische waarde voor een koper (synergie) en de financierbaarheid.

Anderzijds wordt de te realiseren prijs beïnvloed door de procedure van het verkooptraject, de competenties om de juiste koper aan tafel te krijgen, de onderhandelingsvaardigheden en de emotie bij partijen.

Door deze complexiteit biedt het voor ondernemers dan ook weinig houvast dat in de schoonmaakbranche op dit moment naar schatting tussen circa 25 en 70 cent per euro omzet wordt betaald voor een onderneming. Concluderend kan worden gesteld dat er inderdaad sprake lijkt te zijn van een verkopersmarkt. Het tijdig treffen van de juiste voorbereidingen en het professioneel aanpakken van aan- of verkoop, blijft echter noodzakelijk om nu of op termijn de hoogst mogelijke waarde te realiseren. Stilzitten lijkt in de huidige markt in ieder geval geen optie.

Gerelateerd: De top 50 grootste schoonmaakbedrijven van Nederland.