Hospitality Consultants analyseert welzijnsbeleid Utrecht

De transities in het sociale domein hebben grote invloed op het welzijnsbeleid van gemeenten. De bijbehorende bezuiniging van ongeveer een kwart van het budget betekent dat veel gemeenten ervoor kiezen om anders te gaan werken dan voorheen.

Ook de tone of voice verandert. Het beleid mag niet langer aanbodgericht ingestoken zijn, vraaggericht werken blijkt het devies. In de praktijk zien we dat bewoners vaak zelf met hun vraag moeten komen, de gemeente faciliteert en ondersteunt hen hierin. Dit vraagt een actieve en betrokken houding van bewoners en een meer terugtrekkende rol van gemeenten, welzijnsorganisaties en zorgorganisaties. Maar is dit echt wat we met de participatiesamenleving bedoelen?

De gemeente Utrecht heeft drie uitgangspunten voor het welzijnsbeleid geformuleerd, waaronder betere afstemming van vraag en aanbod in de wijk. Zij is van mening dat zij dat niet alleen moet doen door vragen op te halen in de wijk, maar eigenlijk al door op basis van kennis en informatie een inschatting te maken van de behoefte in de wijk, zodat de aanwezige accommodaties daar goed op kunnen inspelen. Proactief in plaats van Reactief!

In opdracht  van de gemeente Utrecht bracht Hospitality Consultants in twee Utrechtse wijken de behoefte van bewoners naar welzijnsaccommodaties in beeld. Daarnaast onderzocht Hospitality Consultants (onderdeel van Hospitality Group) hoe deze accommodaties in programmering, uitstraling en beheer aansluiten op de vraag van bewoners in de wijk. Met deze inzichten kan het beleid meer behoeftegericht worden ingestoken en kan bezetting en benutting van de accommodaties worden geoptimaliseerd.

Maar waar is nu echt behoefte aan?
Om de behoefte van bewoners in de wijk in beeld te brengen zijn een aantal uitgangspunten gedefinieerd en is vervolgens een nieuw model ontwikkeld op basis waarvan deze behoefte ook echt geconcretiseerd wordt. Het voordeel van dit model is dat op basis van bestaande en lokaal beschikbare gegevens (zoals diverse  prognosecijfers) een doorkijk wordt gegeven in de behoefte over 5 jaar en over 10 jaar. We richten ons daarbij op de belangrijkste verklarende variabelen voor het gebruik van accommodaties en zijn daarbij onder meer uitgegaan van:

• Leeftijd: senioren (65+) en kinderen (tot en met 17 jaar) maken vaker dan gemiddeld gebruik van welzijnsaccommodaties.
• Huishoudenssituatie: (Eenouder) gezinnen maken vaker gebruik van welzijnsaccommodaties.
• Zelfredzaamheid: Hoe zelfredzamer mensen zijn, hoe minder ze gebruik maken van welzijnsaccommodaties.
• Besteedbaar inkomen: Huishoudens en mensen met lagere inkomens maken vaker gebruik van welzijnsaccommodaties.
• Leefstijl: We maken voor de leefstijlbepaling gebruik van een bestaand model, in dit geval het model van Motivaction. De personen die vallen onder de meer groepsgerichte leefstijlen (buitenstaanders en plichtsgetrouwen) maken vaker gebruik van accommodaties dan de meer individuele leefstijlen (pragmatici en verantwoordelijken). Tevens zien we dat de plichtsgetrouwen meer dan gemiddeld gebruik maken van accommodaties, buitenstaanders nemen hierin meer een middenpositie in.

Vertaling naar voorkeur en vierkante meters
Op basis van kengetallen is vervolgens berekend in welke mate een wijk meer of minder behoefte heeft aan welzijnsvoorzieningen, afgezet tegen het gemiddelde van de stad Utrecht. Vervolgens is dit vertaald naar het aantal vierkante meters welzijnsoppervlakte dat in de wijk aanwezig zou moeten zijn, gebaseerd op de behoefteberekening van de bewoners in de wijk. Ook is bekeken in hoeverre de accommodaties, waaronder scholen, gymzalen, sportparken, kerken en particuliere initiatieven, aansluiten bij de voorkeuren van bewoners in de wijk.

Hiervoor is gebruik gemaakt van de kennis die Hospitality Consultants eerder heeft opgedaan in het MFA-lab (2010). Verschillende typen accommodaties zijn in het MFA-lab verbonden aan wensen en behoeften van mensen middels archetypen. Deze archetypen zijn vervolgens gecombineerd met de burgerschapsstijlen van Motivaction, waar de Gemeente Utrecht zelf de beschikking over heeft. Vervolgens zijn alle maatschappelijke accommodaties, in nauwe samenwerking met de wijkbureaus, doorgelicht. Hierbij is bekeken welke leefstijl en archetype aansluit bij de sfeer, uitstraling, beheer en programmering van het huidige gebouw. Deze doorlichting heeft uiteindelijk inzicht gegeven in de verschillende typen accommodaties die aanwezig zijn in de wijk en vooral in welke groepen in de wijk hierdoor meer of minder bediend worden!

Mismatch tussen vraag naar en aanbod van welzijnsaccommodaties
De belangrijkste conclusies uit het onderzoek waren eigenlijk niet verrassend. Er zijn in de twee geanalyseerde wijken meer vierkante meters beschikbaar voor welzijnsactiviteiten dan waar men op basis van de berekening behoefte aan heeft. Maar nog belangrijker is dat de meeste accommodaties zich richten op min of meer dezelfde leefstijlgroepen (die daarmee bovenmatig bediend worden), terwijl andere groepen in de wijk juist niet voldoende bediend worden. Oftewel, er is met name sprake van een inhoudelijke mismatch in de wijken. Een inhoudelijke mismatch die gezien de verschillende Utrechtse prognoses, de komende jaren alleen maar lijkt toe te nemen. 

Voorkomen is beter dan genezen
Op zich hoeft dit geen probleem te zijn. Het wordt pas een probleem op het moment dat gemeenten te maken krijgen met overcapaciteit van de gebouwen, lage bezettingsgraad per activiteit en/of een bezuinigingsopgave. Op dat moment blijkt eigenlijk dat het geen zin heeft om achterover te gaan leunen en te wachten totdat de bewoners komen. Dan wordt slechts één of helemaal géén groep bereikt, en blijven gebouwen onderbenut. Door juist nu al gebruik te maken van de onderscheidendheid van accommodaties én van de behoeften van de bewoners in de wijk, kunnen diverse groepen geactiveerd worden. Als overheid bent u dan niet alleen facilitator, maar ook gids, coach en inspirator! Het is de uitdaging om op het juiste moment de juiste rol aan te nemen, en daarmee vraag en aanbod dicht bij elkaar te brengen. Inzicht in de behoefte en het profiel van je accommodaties werken daar sterk aan mee!

Een artikel van Marieke de Kogel, Consultant bij Hospitality Consultants.