PwC: Europese vastgoedmarkt herstelt langzaam
De Amsterdamse vastgoedmarkt raakt uit de gratie bij investeerders omdat zij zich richten op grotere, meer liquide markten. Vooral de overvloed aan kantoorruimte zorgt ervoor dat Amsterdam plaatsen verliest op de Europese vastgoedranglijst. Amsterdam staat op de 15de plek voor bestaande investeringen (7de in 2009), 18de voor acquisities (11de in 2009) en 19de voor ontwikkelingen (13de in 2009) in de uitgave "Emerging Trends in Real Estate Europe" van dit jaar.
Het rapport beschrijft 27 vastgoedmarkten in verschillende Europese landen en is samengesteld door het Urban Land Institute (ULI) en accountants- en adviesbureau PricewaterhouseCoopers op basis van gesprekken met ruim 600 vastgoedspelers, zoals investeerders, ontwikkelaars, financiers en vastgoedmanagers. De aantrekkende kredietmarkt en stabilisatie van de vastgoedwaarde in 2010 zorgt voor verbetering van de positie van de Europese vastgoedmarkt.
De spelers in de vastgoedmarkt zijn voorzichtig, omdat de Europese economie nog steeds fragiel is door de hoge werkeloosheid en lage consumentenuitgaven. Daarnaast is er het opdoemende probleem van herfinanciering van vastgoedschulden met een totaal van honderden miljoenen euro’s. De sector maakt zich zorgen, omdat er onduidelijkheid heerst over hoe dit gaat uitpakken: gaan financiële instituten daadwerkelijk vastgoed en leningen verkopen of zullen zij ‘verlengen en veinzen’. Deze uitdaging voor de vastgoedsector wordt versterkt door de onzekerheid over hoe en wanneer de Europese overheden zich gaan onthouden van verdere omvangrijke kapitaalinjecties. Een abrupt terugtrekken van stimuleringsmaatregelen kan pril herstel doen ontsporen en de economie zelfs verder in een recessie drukken.
Jeroen Elink Schuurman, real estate leader van PricewaterhouseCoopers merkt op: “Er is dit jaar een gevoel van voorzichtig optimisme gebleken uit de interviews. Het sentiment rond investeringsverwachtingen is gestabiliseerd en hoewel de stemming ten opzichte van projectontwikkeling nog altijd achteruit gaat, is de val minder dramatisch dan afgelopen jaar. Het belangrijkste punt is de gebruikerskant van de vergelijking, kortom de markt verandert van aanbodgestuurd naar vraaggedreven. Beleggers zijn gespannen en concentreren zich op de meer liquide markten.”
“Europa’s economisch herstel in onderweg, maar zal langzaam en ongelijkmatig zijn,” zegt ULI Europe Chairman Alexander Otto. “We kijken aan tegen een langzaam opkruipen tegen de berg en hoe sterk waarden zich gaan herstellen zal afhangen van waar Europa uitkomt ten opzichte van de wereldwijde concurrentie.” Otto, chief executive officer van ECE Projektmanagement in Hamburg, merkt op dat Duitsland in het algemeen als veelbeloverder wordt gezien voor beleggings- en ontwikkelingsactiviteiten dan andere landen, hoofdzakelijk door haar ‘brede’ economie.
Voor wat betreft individuele steden worden München en Hamburg als top twee meest veelbelovende steden genoemd voor bestaande portfolio’s, een positie die ze in 2009 ook al bekleedden. “De verschillende economische fundamenten en de gelijke balans tussen vraag en aanbod hebben de kantorenmarkt in beide steden gezond gehouden, hetgeen ze een aantrekkelijke keus maakt om in te beleggen,” zegt Otto.
Parijs is terug te vinden op de derde plaats als het gaat om de aantrekkelijkheid van bestaande portfolio’s. Daarmee streeft het Londen voorbij. De algemene gedachte is dat Parijs een bredere economische basis heeft en minder afhankelijk is van de financiële sector. Er is bovendien weinig leegstand in Parijs waardoor de Franse hoofdstad stijgt op de rangschikking voor investeringsmogelijkheden en in mindere mate voor ontwikkelingsmogelijkheden. Londen staat vierde op het gebied van bestaand vastgoed en eerste op het gebied van acquisities. Dit heeft vooral te maken met de grote vraag naar kantoorruimte in Londen. Daarnaast verwachten de respondenten dat de Engelse hoofdstad binnen nu en volgend jaar nieuwe ontwikkelingsplannen presenteert.
William Kistler, president van ULI EMEAI (Europe, Middle East, Africa en India) merkt op dat in de huidige omgeving de tendens onder beleggers bestaat om zich vooral te richten op de markten die ze kennen. “Transparantie en liquiditeit trekken beleggers aan die andere markten niet zouden overwegen. Dit geldt voor zowel Londen als Parijs,” zei Kistler. “Deze markten kennen een grote belangstelling van niet-Europese investeerders. 2010 draait helemaal om voorzichtig aan doen en vermijden van risico’s.”
