ConQuaestor: risicomgt. van gemeenten onder de maat

Gemeenten hebben hun risicomanagement nog lang niet op orde. In sommige gevallen voldoen gemeenten zelfs niet aan wettelijke verplichtingen. Dat blijkt uit onderzoek van ConQuaestor onder 60 gemeenten waaronder 7 grote gemeenten, 12 Middelgrote gemeenten en 41 kleine gemeenten.

Noodzaak risicomanagement
Volgens de ConQuaestor adviseurs is risicomanagement noodzakelijk voor gemeenten. Jaarlijks verliezen gemeenten miljoenen bij gebrek aan deugdelijk risicomanagement. Zo heeft gemeente Beuningen inmiddels € 20 miljoen verloren op het zandwinningsproject Beuningse Plas en heeft de gemeente Amersfoort inmiddels bijna € 11 miljoen verloren aan het Eemshuis. De gemeente Ommen is inmiddels met € 28 miljoen het schip in gegaan met project Drieslag. De gemeente Bergen op Zoom heeft een geschat verlies van € 50 miljoen op het project Bergse Haven bij gebrek aan een goede risico-analyse. Om maar te zwijgen over de honderden miljoenen kostenoverschrijding van de Noord-Zuidlijn door een te krappe initiële inschatting van de post onvoorzien. In het voorjaar constateert E&Y dat het huidige risicomanagement vooral instrumenteel van aard is en nog onvoldoende bijdraagt aan financiële sturing. Veel overheden laten hiermee een groot besparingspotentieel liggen.

Toegevoegde waarde risicomanagement onvoldoende onderkend
Ruim 90% van de respondenten geeft aan dat binnen de ambtelijke organisatie niet gewerkt wordt met in-control-verklaringen door het management. Dit zijn interne verklaringen waaruit in hoeverre men de processen, systemen en de organisatie afdoende beheerst met de daaraan gerelateerde risico’s.

Het is ronduit verontrustend, dat een zeer ruime meerderheid van de respondenten aangeeft dat risicomanagement geen tot weinig toegevoegde waarde heeft voor de gemeente of hierover geen uitspraak kan doen. Daarbij komt dat politiek-bestuurlijke afwegingen nog regelmatig prevaleren boven een integrale risicoafweging.

Geen diepgaande verankering van risicomanagement
“Van een diepgaande verankering van risicomanagement binnen de processen, systemen en organisatie van de gemeente is momenteel nauwelijks sprake”, aldus Thomas Ros, management consultant van ConQuaestor. Dit laatste wordt onder meer geïllustreerd doordat gemeenten zich niet of nauwelijks laten leiden door een risicomanagement standaard of toegerust zijn met specifieke elektronische hulpmiddelen. Daarbij geeft bijna 90% van de respondenten aan dat taken, bevoegd-heden en verantwoordelijkheden ten aanzien van risicomanagement niet in functiebeschrijvingen of persoonlijke ontwikkelingsplannen zijn vastgelegd. Daar waar risicomanagement juist van belang is voor alle lagen van de gemeente, is risicomanagement voor een groot gedeelte belegd bij de financiële kolom. Ook wordt het management vrijwel niet beloond voor goed risicomanagement of hierin permanent getraind.

De ambtelijke wil is er
“Een professionele invulling van risicomanagement is een must om de huidige recessie en bezuinigingen het hoofd te kunnen bieden. Hierdoor zal men zich o.a. minder laten verleiden tot risicovolle trajecten die potentieel de financiële draagkracht van de gemeente te boven gaan”, aldus Ros. Ongeveer de helft van de respondenten geeft toe dat in dit kader de graad van volwassenheid van risicomanagement nog op het initiële niveau verkeert waarbij wordt geëxperimenteerd met risicomanagement door een aantal individuen binnen een aantal projecten. Risicomanagement op ad hoc basis dus. Wel wordt aangegeven dat thema’s rondom risicomanagement op het vlak van bijvoorbeeld risicobewustzijn, risicocultuur en kwantificering van risico’s hoog op de agenda staan van de diverse raden, colleges en ambtelijke top. Uit de reacties van de respondenten blijkt een bewustzijn dat hiervoor nog veel werk moet worden verstouwd. Maar de ambtelijke wil is er.