Marktmechanismen belemmeren verduurzaming en MVO
De agrarische output zal de komende decennia gestaag groeien om te beantwoorden aan de stijgende vraag op de wereldmarkt. Het is alleen de vraag of deze productie zal verduurzamen. ‘De huidige marktmechanismen staan fundamentele veranderingen in de weg.’
Lucas Simons, directeur van NewForesight, stelde gisteren op het congres Reshaping Trade in Fresh Foods op Nyenrode dat de huidige marktmechanismen een verdere verduurzaming, bijvoorbeeld het betalen van fatsoenlijk loon, wel in de weg staat. Dat verschilt overigens wel per gewas. Cacao is traditioneel gezien een crop waarvoor (te) weinig wordt betaald. Simons: ‘Boeren kunnen zich weinig onderscheiden met het verbouwen van cacao en dus weinig tot geen waarde toevoegen. Vaak doen ze het omdat ze geen alternatieven hebben.’
Nu zijn er wel producenten, zoals Barry Callebaut, die investeren in verduurzaamde cacao. Vanzelfsprekend hebben deze bedrijven ook een belang bij een continue aanvoer van goede cacao, zeker nu de vraag uit Azie een enorm beslag legt op het wereldvolume.
Negatieve prijsspiraal
Simons: ‘Deze bedrijven zien ook dat de aanwas van nieuwe cacaoboeren terugloopt omdat jongeren liever gaan werken met gewassen, waar ze meer mee kunnen verdienen, zoals palmolie.’ Om terug te komen op de marktmechanismen: vrijwel alle agrarische halffabrikaten zijn commodities, producten waarmee leveranciers zich moeilijk kunnen onderscheiden. Het gevolg is dat de afnemer de prijs bepaalt en gaat drukken. ‘Er is sprake van een negatieve prijsspiraal, waardoor de boeren steeds meer onder druk komen te staan en worden gedwongen tot onduurzame praktijken als kinderarbeid of het vergroten van hun areaal via oneigenlijke methoden, zoals het platbranden van regenwoud.’
Weeffout
Er zit volgens Simons dus een weeffout in het systeem. Deze fout kan niet worden hersteld alleen door particuliere bedrijven. Ook andere stakeholders, zoals eigenaren van standaarden als Utz of Fair Trade, en vooral de inspanningen van alle betrokken overheden.
‘Fair Trade alleen volstaat niet. Het marktaandeel is nog steeds rond de 3%. Momenteel zijn er zo’n 10 standaarden op dit gebied actief. Ze concurreren met elkaar, wat op zich goed is om de lat steeds hoger te leggen. Echter, om echte progressie te boeken, zullen overheden hun verantwoordelijkheid nemen. In de landen van de toeleveranciers betekent dit onder meer het instellen van wetgeving (bijvoorbeeld arbeidsrecht) en het handhaven van deze wetten.’ Ook zou meer geinvesteerd moeten worden in de landbouw. Ondanks dat de agrosector in sommige landen goed voor de helft van het BNP, staan investeerders niet te trappelen. ‘Ik kan het ze niet kwalijk nemen. Door de prijsdruk zijn de returns voor hen te laag.’
Serieuze business
Simons stelt dat farming in lagelonenlanden ook moet worden gezien als een serieuze business en niet als een ‘professie’ waar je inrolt omdat je vader toevallig een cacaoboer is. ‘Het is een vak waar je kennis en vaardigheden voor nodig hebt en waar je waarde kunt toevoegen als boer. Dat kan in de vorm van een betere kwaliteit of een efficiëntere productie, waardoor je per hectare meer volume genereert. Bij het kwaliteitsaspect is het van belang dat deze hogere kwaliteit wordt erkend en gehonoreerd in het vervolg van de keten.’
Deze aanpak, een verregaande professionalisering van de landbouw, vraagt wel om investeringen. Er is dus wel sprake van een kip-ei-verhaal. De verwachte schaarste van bepaalde crops, zie ook de stijgende vraag uit China en andere landen, zal er wel tot leiden dat prijzen wel zullen stijgen (zoals dat al het geval is de laatste jaren). Uiteindelijk dus een kwestie van het (oude) marktmechanisme.
