Continu veranderende omgeving vraagt om agile leidershap
De maatschappij, klantbehoeftes en -verwachtingen veranderen voortdurend. Daarnaast wordt de kwantiteit, snelheid en complexiteit van veranderingen steeds groter en zullen organisaties, leiders, managers en medewerkers de komende jaren geconfronteerd worden met een continu veranderende omgeving.
Dit vraagt naast aanpassingsvermogen van organisaties, afdelingen, teams en medewerkers om sterk leiderschap. Traditioneel wordt de leider gezien als een charismatische persoon die krachtig en besluitvaardig is en de richting bepaalt van de organisatie. Daarnaast is elke leider uniek en heeft over de jaren heen zijn eigen leiderschapsstijl ontwikkeld. De vraag is echter of dit klassieke beeld van de leider nog houdbaar is in een continu veranderende omgeving.
Daarnaast zijn veel organisaties de afgelopen jaren gestart met het agile en Scrum werken om zonder tussenkomst van leidinggevenden en management effectief veranderingen door te voeren, nieuwe producten te ontwikkelen en de organisatie continu te verbeteren, waarbij de legitieme vraag ontstaat: Welke rol is er nog weggelegd voor leiders en managers in een continu veranderende organisatie?
In dit artikel wordt uitgelegd welke impact de continu veranderende omgeving en agile en scrum principes hebben op de rol van leiders en managers.
Klassiek leiderschap
Van oudsher is de mens gebiologeerd door leiderschap en zijn succesvolle leiders vaak een bron van inspiratie en tegelijkertijd het subject van onderzoek. Dit heeft de afgelopen jaren geresulteerd in tal van leiderschapscursussen en zelf-hulp boeken die antwoord geven op de vraag wat leiderschap is en over welke eigenschappen een succesvolle leider moet beschikken.
Door de jaren heen heeft leiderschap zich ontwikkeld en is een beweging ontstaan van de traditionele directieve leider die op basis van ‘command en control’ sturing en richting geeft aan de organisatie naar een meer faciliterende ‘servant’ leider die de organisatie faciliteert en teams en medewerkers de ruimte en autonomie biedt om zichzelf te ontwikkelen.
Tegelijkertijd is de interne en externe omgeving van organisaties steeds complexer geworden en volgen veranderingen elkaar in rap tempo op, waardoor het voor leiders en managers steeds moeilijker wordt om zelfstandig de richting te bepalen. Hoewel de directieve als faciliterende leider zich inmiddels hebben bewezen lijkt er de afgelopen jaren een nieuw spanningsveld te zijn ontstaan tussen enerzijds de continu en in hoog tempo veranderende omgeving en de rol van leiders en managers.
Dit spanningsveld ontstaat niet alleen in reguliere organisaties maar met name in organisaties, afdelingen en teams die werken volgens de agile principes waar zelfsturende teams in staat zijn om naast de uitvoering van de dagelijkse werkzaamheden continu de organisatie te verbeteren en te innoveren.
Agile leiderschap
Overtuigd voorstanders van agile werken herkennen dit spanningsveld en nemen het standpunt in dat leidinggevenden en managers overbodig zijn en voor onnodige ballast zorgen. De agile teams zijn immers zelfsturend en in staat om hun eigen boontjes te doppen. Anderen menen dat de behoefte aan leiders en managers altijd zal blijven bestaan, maar dat de rol van leidinggevenden en managers met name zal veranderen en medewerkers een belangrijkere rol gaan krijgen in het bepalen van de richting van de organisatie. Maar wie heeft er uiteindelijk gelijk?
Door het agile werken en de aanwezigheid van zelfsturende teams zullen er op den duur minder leiders en managers nodig zijn. Leiders en managers van nu zullen veel meer de rol van Product Owner, Scrum Master en Agile Coach gaan vervullen. Op basis van de agile en Scrum principes worden namelijk veel van de huidige taken en activiteiten van leidinggevenden en (project) managers decentraal belegd en aan het team overgelaten. De Product Owner bepaalt wat het team gaat doen en volgens welke prioritering en de Scrum Master lost de issues en impediments op en ondersteunt het team als agile coach.
Hoewel zelfsturende agile teams zelfstandig in staat zijn om te prioriteren, plannen, issues op te lossen en werkzaamheden uit te voeren hebben ook Product Owners, Scrum Masters en zelfsturende teams een vertrekpunt, richting, ondersteuning en dus leiderschap nodig. Met name in een continue veranderende en complexe omgeving is sterk leiderschap en management van belang en mede bepalend voor het succes. Een organisatie van tribes, squads en guilds is namelijk niet effectief zonder visie, richting en effectief leiderschap.
Tegelijkertijd zal er ook meer wendbaarheid van leidinggevenden en managers verwacht worden en zal de rol van de leider gaan veranderen. De manier van leiding geven zal sterk afhankelijk zijn van de ontwikkelingen in de interne en externe omgeving. Leiders zullen moeten beschikken over meerdere leiderschapsstijlen en hun leiderschapsstijl meer en meer dienen af te stemmen op de continu veranderende omgeving en organisatie, waarbij de verwachting is dat de faciliterende, netwerkende en verbindende leiderschapsstijlen steeds belangrijker zullen gaan worden in organisaties.
De leider van de toekomst
De discussie over agile leiderschap gaat dus niet over de vraag of leiders en managers wel of niet nodig zijn, maar gaat veel meer over de rol en wendbaarheid van leiders en managers in een continu veranderende omgeving en agile organisatie.
Uiteindelijk bestaat elke organisatie uit een verzameling van agile teams die visie, richting en dus leiders nodig hebben om gezamenlijk met de organisatie de richting te bepalen. Daarnaast zullen leiders en managers zelf steeds wendbaarder dienen te worden en over meerdere leiderschapsstijlen te beschikken.
Kortom. Agile organisaties hebben sterke leiders en managers nodig, die in staat zijn om samen met de organisatie de richting te bepalen een continue fit weten te bewerkstelligen tussen klant, omgeving en organisatie en hun leiderschapsstijl hierop weten aan te passen.
Een artikel van Rick van Benten. Van Benten heeft ruime ervaring met business- en IT-vraagstukken, met een focus op agile en scrum transities.
