Hay Group: Bezuiniging overheid leidt tot hogere kosten

Hoewel er op de korte termijn kostenbesparingen worden gerealiseerd met de grote bezuinigingsslag in de verschillende overheidslagen, werken deze maatregelen op langere termijn juist kostenverhogend. Dat vindt een grote groep ambtenaren van rijk, provincie en gemeenten. Overheidsmedewerkers vrezen dat bezuinigingsprogramma’s in hun organisatie niet succesvol worden uitgevoerd. Dit blijkt uit onderzoek onder ruim 1800 ambtenaren, uitgevoerd door het blad Binnenlands Bestuur en organisatieadviesbureau Hay Group.

Morgen presenteert Binnenlands Bestuur de resultaten van dit onderzoek onder haar leden in het blad. Vanaf vandaag zijn de resultaten al in te zien op www.binnenlandsbestuur.nl. De resultaten liegen er niet om. De vrees voor de kaaschaafmethode is groot, waarmee gedoeld wordt op snijden over de hele linie in plaats van op basis van gerichte keuzes. Ongeveer 50% van alle ambtenaren deelt deze zorg en vreest tegelijk dat de maatregelen op lange termijn juist kostenverhogend werken. Verontrustend is dat tweederde (66%) van de respondenten geen ruimte ziet om nog efficiënter te werken en maar liefst 85% van de ambtenaren denkt dat hun eigen afdeling noodzakelijk is voor het realiseren van de kerntaken van de overheid. Eric van Zelm, directeur Publieke Dienstverlening en Bestuur bij Hay Group: “Zoals het werk nu is georganiseerd bij de overheid gaan bezuinigingen niet de beoogde vruchten afwerpen. Een andere manier van werken is essentieel.”

Duidelijke keuzes
Volgens Van Zelm is een drietal zaken nu cruciaal om in de gaten te houden als bestuurder: “In de eerste plaats moeten de bezuinigingen zijn gebaseerd op beleidsmatige keuzes. Niet snijden waar het kan maar snijden waar het moet. In de tweede plaats dienen lange termijn consequenties voor de organisatie niet uit het oog te worden verloren. Je wilt niet vaste mensen op straat zetten als je weet dat je dan over een paar jaar weer zwaar moet inzetten op kostbare interimmers. Tot slot wordt nog wel eens vergeten dat onder deze omstandigheden goed leiderschap belangrijker is dan ooit.” Slechts 33% van de ambtenaren meent dat het leiderschap van hun organisatie geschikt is om een bezuinigingsronde door te voeren. Maar bezuinigen is niet gemakkelijk. Elbert Hoogendoorn, consultant productiviteitsverbetering bij Hay Group:"Het bedrijfsleven weet daar alles, daar zit de grote kaalslag erop. Bedrijven erkennen echter dat nieuwe bezuinigingen, die vragen om een meer strategische aanpak nu alsnog nodig zijn. Overheden kunnen hun voordeel doen met deze lessen uit het bedrijfsleven, ook al verschillen overheid en bedrijfsleven sterk.”

Geen vertrouwen
De uitkomsten van het onderzoek laten weinig fiducie zien in de veelbesproken kleine, slagvaardige overheid. Het overgrote deel van de respondenten heeft het gevoel dat ze alles moet blijven doen, alleen met minder geld, mensen en middelen. Het vertrouwen in het leiderschap verschilt per bestuurslaag. Binnen gemeenten zien ambtenaren het aanmerkelijk beter zitten met hun bestuurders dan bij de rijksoverheid. "Daar is dus nog flink terrein te winnen," zegt Van Zelm. Maar hij heeft ook goed nieuws voor overheden: "De noodzaak om de overheidsbegroting om te buigen is een realiteit maar de urgentie is minder hoog dan in het bedrijfsleven. Dat biedt dus ook meer tijd om de juiste keuzes te maken, de plannen goed te doordenken en de organisatie zo goed mogelijk te betrekken." Hoogendoorn vult hierbij aan: “Veel programma’s gericht op kostenreductie in het bedrijfsleven falen op middellange termijn omdat er onvoldoende vanuit de strategie is gedacht en er te weinig balans is tussen de inhoudelijk juiste keuzes en de mensen die tenslotte de prestaties moeten leveren. Uit ons onderzoek blijkt dat dit kennelijk bij de overheid niet anders is.”

Over het onderzoek
Hay Group en Binnenlands Bestuur hebben het onderzoek samen uitgevoerd. 1809 respondenten hebben de vragenlijsten ingevuld. Deze respondenten zijn medewerkers en leidinggevenden binnen hoofdzakelijk Rijksoverheid, Provincies en Gemeenten. De uitkomsten worden in drie afzonderlijke delen gepubliceerd door Binnenlands Bestuur.