Gupta: Ziekenhuisprestaties tussen 2002 - 2007
De prestaties van ziekenhuizen lopen zeer uiteen. Een aantal topziekenhuizen groeit harder, werkt efficiënter en heeft een betere financiële positie dan alle anderen. Hierdoor groeien de posities van ziekenhuizen uit elkaar. Ondanks dit fenomeen is er wel een algemene verbetering van de prestaties van ziekenhuizen zichtbaar. Zo steeg over de gehele linie de arbeidsproductiviteit van ziekenhuizen, en verbeterden zij ook hun financiële positie.
Dat staat te lezen in het rapport Brave New World van Gupta Strategists. Het adviesbureau analyseert hierin de prestaties van de Nederlandse ziekenhuizen over de periode 2002–2007, en blikt vooruit op de ontwikkelingen in de komende vijf jaar. Aan de hand van deze vooruitblik kunnen de bestuurders in ziekenhuizen, maar ook verzekeraars en beleidsmakers hun strategieën afstemmen.
Uitgaven
De totale ziekenhuisuitgaven stegen tussen 2002 en 2007 met 3,9 miljard euro. Meer dan de helft van deze groei is te verklaren door het volume van extra geleverde zorg. Ruim een kwart (26 procent) van de groei is een consequentie van de consumentprijsindex. Volgens het rapport zullen de ziekenhuisuitgaven in 2012 boven twintig miljard euro zijn. Voor 2012 wordt een tekort ingeschat van 1 tot 2 miljard euro op basis van de huidige verwachte budgetten; efficiëntiewinsten kunnen dit gat echter makkelijk dichten. In de periode 2002–2007 hebben ziekenhuizen 750 miljoen euro bespaard door efficiëntiewinst op arbeidsproductiviteit. Ondanks deze efficiëntiewinsten stegen de kosten in dezelfde periode steeds harder door. Het lijkt erop dat efficiëntiewinsten ook sneller uitgegeven worden aan meer en duurdere zorg en inefficiënties in inkoop.
Marktwerking
De in 2005 ingevoerde financieringmethode DBC (diagnose-behandelingcombinatie) en het B-segment (waaronder de meest voorkomende, niet-spoedeisende behandelingen) betraden in de gemeten periode een nieuwe wereld van vrijere markten voor ziekenhuisdiensten. Het was ook een periode waarin men zich steeds meer bewust werd van de uitdaging die de groei van de ziekenhuisuitgaven stelt. Uit het onderzoek van Gupta Strategists is wel gebleken dat marktwerking op zich niet tot hogere groei heeft geleid in 2007. Het B-segment in 2007 was stabiel op 6 procent van de omzet; de groei was zelfs iets lager dan totale groei in 2007. Marktwerking, gemeten als wisseling van ziekenhuisproductie in het B-segment, was 8 procent. In vergelijking: wisseling van de jaarlijkse totale productie is 2 procent.
Verbeterde arbeidsproductiviteit
Een belangrijke ontwikkeling die in de afgelopen vijf jaar heeft plaatsgevonden is de verbetering van de arbeidsproductiviteit van ziekenhuizen. Volgens het rapport hebben ziekenhuizen 750 miljoen euro bespaard tussen 2002 en 2007 door hogere arbeidsproductiviteit. Ondanks de besparing werden ziekenhuizen echter flink duurder. Hogere inkoopkosten waren de belangrijkste oorzaak van de kostentoename: in 2002-2007 groeiden inkoopkosten drie keer harder (met 26 procent) dan de arbeidskosten (8 procent). Door de sterke stijging van inkoopkosten blijven de behandelkosten toenemen tussen 2002-2007. Om de groei van totale kosten te kunnen ombuigen en toekomstige uitgaven te financieren door efficiëntiewinsten is een rigoureuze aanpak vereist en een veel hoger gevoel voor urgentie dan is waargenomen in 2002-2007.
Financiële positie
Naast de arbeidsproductiviteit hebben ziekenhuizen ook hun financiële positie verbeterd. Ziekenhuizen hebben bijna 1 miljard euro toegevoegd aan hun vermogen. Het eigen vermogen groeide zelfs harder dan de omzet (stijging van 7,3 procent in 2002 naar 11,4 procent in 2007). Winstmarges van ziekenhuizen zijn sinds 2002 ook verbeterd. In 2007 boekt de sector een gemiddelde winstmarge van 1,4 procent, beter dan de marge van 0,9 procent in 2006 en ook beter dan de marge van 0,3 procent in 2002. De verschillen in ziekenhuisprestatie nemen echter wel toe. De verschillen in prestaties zijn groter geworden op alle gemeten gebieden van marktaandeel, behandelkosten en winstgevendheid. Aangezien de prestaties in de sector in het algemeen verbeterd zijn, hoeft een groter wordend prestatieverschil niet per definitie zorgwekkend te zijn op korte termijn. Nu de gemiddelde prestaties weer verbeteren, moet dit groeiende verschil eerder gezien worden als een stimulans voor verdere verbeteringen van de prestaties dan als een probleem.
Consolidatiegolf
Tenslotte concludeert het rapport dat we aan de vooravond van een grote consolidatiegolf staan. Het stipt hierbij onder andere trends aan als toenemende complexiteit van medische procedures, de noodzaak om voldoende aantallen te behandelen, een positieve correlatie tussen volume en kwaliteit, consolidatie van verzekeraars, een groter wordende professionaliteit, een talentenoorlog, noodzakelijke schaalgrootte voor inkoop en de strijd om het marktaandeel. Op basis van deze gesignaleerde trends voorspelt het adviesbureau dat er in de komende vijf jaar een krachtige consolidatiegolf zal spoelen over de kust van de ziekenhuizen, die aanzienlijk grotere nationale ziekenhuisketens zal veroorzaken. Men moet dan ook niet verbaasd staan als de gemiddelde omvang van een ziekenhuisketen zal groeien tot 400 tot 500 miljoen euro in 2012, terwijl de gemiddelde omvang in 2007 nog maar 150-200 miljoen bedroeg. Het rapport schetst een al met al een positief toekomstbeeld van deze diverse, complexe en dynamische sector.