Rebel betrokken bij herontwikkeling van Utrechtse Cartesiusdriehoek

Het voormalig bedrijventerrein van de NS in Utrecht – de Cartesiusdriehoek – zal de komende jaren worden getransformeerd tot stedelijk gebied. Op de zestien hectare grond zullen circa 2.600 woningen, een school, een groot park, een supermarkt en diverse andere voorzieningen verrijzen. Met de herontwikkeling wil Utrecht de eerste Nederlandse ‘blue zone’ in een stad realiseren. 

Ten noordwesten van het Utrechtse centrum – ingeklemd tussen de Cartesiusweg en de treinsporen naar Amsterdam en Den Haag/Rotterdam – ligt de Cartesiusdriehoek. In het verleden werd dit gebied door de NS gebruikt als rangeerterrein en werkplaats. In de loop der jaren had de NS zelf steeds minder van de werkplaatsen nodig en werden delen van het gebied in gebruik genomen door andere partijen. Vaak waren dit nog wel bedrijven die een duidelijke link hadden met het spoor, zoals ProRail en spoorwegbouwer Volkerrail van VolkerWessels.

Terwijl NS Stations nog altijd eigenaar is van het bedrijventerrein, heeft het deze oorspronkelijke verbinding met het spoor inmiddels grotendeels verloren. Er werd daarom besloten dat het gebied door de NS zal worden verkocht, en een nieuwe toekomst moet krijgen met meer toegevoegde waarde voor de stad. In opdracht van NS Stations en in samenwerking met de gemeente Utrecht, werd door de landschapsarchitecten van BGSV een Koersdocument opgesteld voor de transformatie van de Cartesiusdriehoek naar een aantrekkelijke, gezonde, stedelijke en gemengde woonlocatie.

Blue zone

De hierin uiteengezette plannen werden unaniem door de gemeenteraad aangenomen, waarna ontwikkelaars zich konden inschrijven voor de aanbesteding. Hierbij is het plan dat – in samenwerking met adviesbureau Rebel – werd ontwikkeld door projectontwikkelaars Ballast Nedam en MRP Development, uiteindelijk als winnaar aangewezen: “Het ontwerp bouwt verder op ambities van NS en de gemeente Utrecht voor een gezond leven in een gezonde leefomgeving”, aldus NS-woordvoerder Hessel Koster. Het winnende plan – dat zowel qua prijs als invulling als beste uit de bus kwam – is gebaseerd op een wetenschappelijke theorie over plekken – zoals Okinawa, Nicoya, Loma Linda, Sardinië en Ikaria – waar de bevolking meetbaar langer in goede fysieke en mentale gezondheid leeft: zogenaamde ‘blue zones’.

Ter verklaring van het fenomeen wordt vaak gewezen op het geïsoleerde karakter van deze gebieden – de meeste blue zones zijn eilanden – die bevorderlijk lijkt te zijn voor het behoud van een traditionele levensstijl met veel fysieke activiteit, hechte sociale banden en lokaal geproduceerde voeding. Uit onderzoek blijkt dat alle blue zones negen gemeenschappelijke kenmerken hebben. Ballast Nedam, MRP Development en Rebel hebben voor de Cartesiusdriehoek daarvan een stedelijke doorvertaling gemaakt naar een aantal thema’s: beweging, gezonde voeding, community en zingeving & ontspanning. 

De winnaars van de aanbesteding reageren uiteraard enthousiast op hun uitverkiezing: “We zijn enorm verheugd dat NS en de gemeente Utrecht ons plan als beste hebben beoordeeld. Het is onze overtuiging dat de gebouwde omgeving een urban blue zone kan worden en zijn dankbaar voor de kans om te laten zien hoe gebiedsontwikkeling van de toekomst eruitziet”, vertelt Onno Dwars, directeur van Ballast Nedam Development. Maarten Stam, Ontwikkelingsmanager bij MRP Development, voegt toe: “Het is een eer om op zo’n belangrijke plek in de stad onze ‘gezonde’ ambitie waar te mogen maken. Het is niet alleen een enorme kans om Utrecht Noord en West met elkaar te verbinden, maar ook om een voorbeeldwijk te worden voor gezonde gebiedsontwikkeling.”

Plan de campagne

Het plan voor de nieuwe Utrechtse wijk – die een omvang krijgt van ongeveer 23 voetbalvelden – voorziet in circa 2.600 woningen, een school, een groot park, een supermarkt en diverse andere voorzieningen. Nog dit jaar zal worden begonnen met de bouw van het eerste gedeelte van de Cartesiusdriehoek. De ontwikkeling van de overige dertien hectare zal in 2020 van start gaan. Op basis van de planning moet het project in 2024 min of meer zijn afgerond. Naar verwachting is dan ook de verbinding met de binnenstad geoptimaliseerd: “De Cartesiusdriehoek ligt direct aan station Zuilen en wordt in de toekomst ook naar de binnenstad ontsloten door een doorgang onder het spoor naar de Tweede Daalsedijk”, aldus Koster.

Volgens Wim Greijn van de gemeente Utrecht, moet het voormalige bedrijventerrein van NS – in lijn met het idee van een blue zone – een gezonde, levendige, ov- en fietsvriendelijke wijk worden. Daarnaast wordt de wijk volgens de huidige plannen ook erg groen. Zo is er veel aandacht voor duurzaamheid, innovatieve energieoplossingen en voor duurzame (deel)mobiliteit. Verder kent de Cartesiusdriehoek verschillende woningtypes voor uiteenlopende doelgroepen. Koster: “Ongeveer een kwart van de woningen is bestemd voor sociale huur.” 

CAB-gebouw

De blikvanger van de nieuwe buurt wordt het monumentale CAB-gebouw, het voormalige Centraal Autoherstel Bedrijf, dat in 1949 werd opgeleverd op basis van een ontwerp van de bekende spoorwegenarchitect Sybold van Ravensteyn. In het CAB-gebouw onderhield de NS vroeger de vele bussen die het ooit in zijn bezit had. Vandaag de dag wordt het pand al gebruikt door verschillende creatieve bedrijven, zoals een muzikale broedplaats, een filmcafé en een brouwerij. Met de herontwikkeling van de gehele Cartesiusdriehoek komt er nu nog meer ruimte voor nieuwe initiatieven.

“Ik ben trots op het resultaat en de wijze waarop ruimte is gemaakt voor participatie door gebiedspioniers en omwonenden.” 
_{– Klaas Verschuure, Wethouder gemeente Utrecht (D66)}

Ook zal het zogeheten ‘CAB LAB’ zijn intrek nemen in het gebouw. Hierin zal verder zal worden nagedacht over de precieze invulling van het blue zone-concept dat ten grondslag ligt aan de nieuwe wijk. Koster: “In het CAB LAB zullen de projectontwikkelaars in nauwe samenwerking met vier Nederlandse universiteiten, verzekeraar ONVZ en andere gebruikers werken aan de verdere uitwerking van het concept. Ook de buurt en andere betrokkenen krijgen de vraag op welke manier zij deel uit willen maken van de komende ontwikkelingen.” 

Hoge verwachtingen

De opdrachtgevers van het herontwikkelingsproject hebben hoge verwachtingen voor de nieuwe wijk: “Met het Koersdocument lag de lat voor de Cartesiusdriehoek al hoog, maar met dit winnende plan zijn de verwachtingen ruimschoots overtroffen. Er is een nieuwe standaard gezet voor wonen in de stad. Wij zijn blij dat we op deze manier samen met de gemeente kunnen werken aan een bereikbare stad, waar mensen gezond leven”, vertelt Sebastiaan de Wilde, directeur Stationsontwikkeling bij NS. Klaas Verschuure, Wethouder gemeente Utrecht (D66), onderschrijft dit: “Ik ben heel trots op het resultaat en de wijze waarop ruimte is gemaakt voor participatie door gebiedspioniers en omwonenden. Utrecht is straks een prachtige, gezonde woonwijk rijker.”

De uitverkozen projectontwikkelaars geven aan uit te kijken naar de samenwerking met NS, de gemeente Utrecht en alle andere stakeholders, “niet in de laatste plaats met de toekomstige bewoners en gebruikers”, aldus Dwars. Stam voegt toe: “De woonwijk zal een toonaangevend en inspirerend gebied worden voor bewoners en bezoekers en een positieve impact op de omgeving hebben. Samen met alle betrokkenen willen we deze impact waarmaken.”