NL telt 61.768 Rijksmonumenten, Amsterdam koploper
Nederland telt momenteel een totaal van 61.768 Rijksmonumenten. Het grootste deel hiervan staat in Noord-Holland, maar meer dan de helft daarvan (7.502) zijn in gemeente Amsterdam te vinden. Andere gemeenten met veel monumenten zijn Maastricht (1.676), Utrecht (1.506) en Leiden (1.240).
Als de uiterlijke kenmerken van een gebouw of bouwwerk van bijzonder hoge culturele of historische waarde zijn, kan dit bouwsel worden uitgeroepen tot Rijksmonument. Het gebouw is dan beschermd tegen uiterlijke veranderingen zodat deze kenmerken in stand worden gehouden. Rijksmonumenten staan ingeschreven in het Monumentenregister dat wordt beheerd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed – onderdeel van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Bijna 62.000 Rijksmonumenten
Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat eind 2014 Nederland 61.768 Rijksmonumenten telt. In provincie Noord-Holland staan de meeste Rijksmonumenten – met 14.037 bijna 23% van het totale aantal Rijksmonumenten. Op de tweede plek volgt Zuid-Holland met 9.160 monumenten in het register en op de derde plek volgt Gelderland met 6.227 stuks. Verder hebben alleen provincies Noord-Brabant, Utrecht en Limburg meer dan 5.000 Rijksmonumenten. De minste Rijksmonumenten staan – niet heel verrassend – in Flevoland, Nederland’s jongste provincie.
Het grootste deel van de Nederlandse Rijksmonumenten – met meer dan 36.000 stuks bijna 60% – zijn woonhuizen. De overige 25.613 zijn bouwwerken van andere types, zoals kerken en kerkelijke gebouwen, openbare gebouwen, kastelen en verdedigingswerken, molens en waterwerken. Een andere zeer grote groep rijksmonumenten zijn de agrarische gebouwen, deze categorie telt meer dan 7.500 gebouwen en daarmee ongeveer 12% van het totale aantal Rijksmonumenten. De categorie overige bouwwerken slaat voornamelijk op losse objecten, zoals pompen, theekoepels, gedenktekens en hekken.
Amsterdam: monumentenstad
Van de Nederlandse gemeenten staan er veruit de meeste Rijksmonumenten in de gemeente Amsterdam. Met 7.502 bevat de hoofdstad bijna 12% van alle Rijksmonumenten. Provinciehoofdsteden doen het verder goed in de lijst met top 20 gemeenten met meeste Rijksmonumenten. Alleen Lelystad, Zwolle en Assen zijn niet in de top 20 terug te vinden. Maastricht en Utrecht staan op de tweede en derde plek met respectievelijk meer dan 1.650 en meer dan 1.500 Rijksmonumenten. In de top 7 is maar een niet-hoofdstad te vinden, namelijk Leiden – de nummer 4 met 1.240 monumenten. De top 5 wordt afgesloten door gemeente Haarlem. In heel Nederland zijn maar drie gemeenten die geen enkel Rijksmonument bevatten – Almere, Lelystad en Zeewolde.
