De zorg moet op de schop, ook al vallen kleine ziekenhuizen dan om
Als er niet snel iets verandert wordt de zorg in Nederlandse ziekenhuizen onbetaalbaar, zo stelt KPMG in zijn jaarlijkse ziekenhuizen-gezondheidscheck. De nadruk moet meer komen te liggen op preventie, specialisatie, samenwerking in de keten en zorg aan huis. Dat zal leiden tot fors minder patiënten, waardoor de kleinere ziekenhuizen mogelijk omvallen.
Terwijl de coronapandemie het belang van een sterke zorgsector duidelijker aantoonde dan ooit tevoren, heeft de crisis de al wankele financiële positie van veel ziekenhuizen alleen maar verder verzwakt. De ziekenhuizen stroomden over van de coronapatiënten maar draaiden flinke verliezen.
De (IC-)bedden lagen dan wel vol, maar de andere zorg lag grotendeels stil – deels omdat de reguliere zorg werd afgeschaald, deels omdat mensen de nog wel aangeboden zorg vaak meden. Al met al heeft corona de ziekenhuizen een strop van zo’n €3 miljard opgeleverd, zo schat KMPG in. Dat de meeste ziekenhuizen 2020 nog wisten af te sluiten met een kleine winstmarge was enkel te danken aan de overheidssteun.
Na corona volgen de structurele problemen
Waar de druk van corona vermoedelijk zal afnemen, kunnen de ziekenhuizen zich niet bepaald opmaken voor rustige tijden. De komende tijd moet het opgebouwde stuwmeer aan uitgestelde zorg worden ingehaald. En dan zijn er natuurlijk nog de structurele problemen waar de ziekenhuizen de komende decennia mee zullen kampen: Nederland vergrijst – de zorgkosten, zorgvraag én personeelstekorten lopen op.
In 2019 stegen de kosten voor het eerst harder dan het bnp, de zorgvraag stijgt de komende decennia naar verwachting 1,4% per jaar en het personeelstekort komt volgend jaar al uit op 55.000 mensen. Ondertussen hebben ziekenhuizen steeds minder geld om te investeren – in 2019 al zo’n 12,5% minder dan in 2018.
Om dit cluster aan uitdagingen het hoofd te bieden moeten ziekenhuizen zich volgens KPMG bezinnen op hun rol in de zorgketen en duidelijke keuzes maken. Naast dat de nadruk moet verschuiven richting preventie, moet de zorg meer worden ingericht rond de patiënt.
Dat betekent onder meer dat ziekenhuizen meer moeten samenwerken met bijvoorbeeld huisartsen of verpleeghuizen. Chronische zorg moet meer aan huis worden geleverd. Andere zorg kan het best worden geleverd vanuit gespecialiseerde klinieken.
Offers noodzakelijk
Dit moet opgeteld leiden tot een lagere zorgvraag – oftewel minder patiënten voor de ziekenhuizen. Dit zullen met name de kleinere ziekenhuizen merken: zij zullen over tien jaar 30 tot wel 55% minder patiënten hebben. Daardoor zullen ze wellicht zullen omvallen, maar volgens KPMG is de hervorming van het zorgstelsel simpelweg noodzakelijk.
Ook topklinische en academische ziekenhuizen zullen naar verwachting een teruggang in patiënten zien, misschien wel zo’n 10 à 20%. In het voorsorteren op deze ontwikkeling moet ook de regering zijn rol oppakken, zo stellen de onderzoekers. Het nieuwe regeerakkoord moet aandacht schenken aan oplossingen die de benodigde (digitale) innovaties mogelijk maken, zoals alternatieve vormen van bekostiging en financiële prikkels die transformatie stimuleren.
Digitale stroomversnelling?
Terwijl de coronacrisis heeft gezorgd voor een stroomversnelling op het gebied van digitalisering – gedurende de eerste golf werd 70% van de zorg waar dat kon digitaal verleend – constateert KPMG dat deze versnelling helaas van tijdelijke aard was. Zo liep het percentage na de zomer snel weer terug. Oude patronen zijn nu eenmaal moeilijk te doorbreken en patiënten hebben vaak toch liever fysiek contact.
Toch denkt KPMG dat de plotselinge digitalisering gedurende de coronacrisis wel degelijk ook iets positiefs heeft opgeleverd: “Een voordeel is nu dat verzekeraars hebben gezien dat het werkt, en eisen kunnen gaan stellen.”
