Rotterdam heeft 46 coffeeshops nodig om aan cannabisvraag te voldoen

Gemeente Rotterdam heeft Ecorys onderzoek laten uitvoeren naar het aantal coffeeshops dat de stad nodig heeft om aan de vraag te voldoen. De adviesorganisaties voorziet voor de komende jaren een stijging van de cannabisconsumptie en denkt dat er in 2021 38 of 39 coffeeshops nodig zullen zijn om puur aan de Rotterdamse vraag te voldoen. Als toeristen ook mee worden gerekend, zijn dit er 46 of 47. 

Nederland en met name hoofdstad Amsterdam staan internationaal al jarenlang bekend om het gevoerde gedoogbeleid ten aanzien van softdrugs. Hiermee volgt ons land een zogenaamd pragmatisch beleid. Daarbij wordt er van uitgegaan dat het soms beter is om onoplosbare problemen, zoals het drugsprobleem, onder controle te houden dan te proberen ze met man en macht aan te pakken. Zo’n harde aanpak heeft vaak veel negatieve gevolgen en sorteert nauwelijks resultaat. 

Gedoogbeleid

Kort gezegd houdt het beleid in dat het in bezit hebben van softdrugs weliswaar strafbaar is, maar dat dit officieel gezien strafbare feit niet leidt tot vervolging. Wel geldt er een minimumleeftijd van achttien jaar voor het gebruik en staan er zware straffen op het verschaffen van softdrugs aan minderjarigen. Het gedoogbeleid, dat ontstond rond 1970, is Nederland regelmatig op internationale kritiek komen te staan. Inmiddels zijn er echter meer landen die er een soepel beleid op nahouden, zoals Uruguay en ook delen van de VS. 

In Nederland is men sinds het midden van de jaren negentig juist strenger geworden in het accepteren van softdrugs en de verkooppunten, die algemeen bekend staan onder het eufemisme ‘coffeeshop’. Het aantal coffeeshops is sinds die tijd gestaag gedaald. Waren het er in 1999 in ons land nog 864, zo waren daar in 2015 nog maar 582 van over. Ook in Rotterdam is het aantal de afgelopen jaren gedaald. In dit verband vroeg gemeente Rotterdam aan Ecorys een analyse te maken van het in Rotterdam benodigd aantal coffeeshops op basis van de economische behoefte, oftewel de verhouding tussen vraag en aanbod. 

De onderzoeksvraag werd tweemaal opgesplitst. Ten eerste werd gevraagd het benodigde aantal coffeeshops te berekenen voor het jaar 2016 – het meest recente jaar waarover statistieken voorhanden zijn – en voor het jaar 2021, een gangbare tijdhorizon in beleidsplanning en -implementatie. Daarnaast werd er verzocht onderscheid te maken tussen het aantal coffeeshops dat nodig is om alleen de inwoners van Rotterdam te bedienen, en de hoeveelheid die nodig is wanneer toeristen en andere bezoekers van buiten de gemeente worden meegerekend. De resultaten zullen door Rotterdam worden gebruikt bij het aanpassen van haar coffeeshopbeleid. 

Educated Guess

Zoals de auteurs van het onderzoeksrapport in de inleiding duidelijk maken, “is het bepaald geen gewoonte in ons land om voor een grootstedelijke gemeente uit te rekenen hoeveel coffeeshops er (minimaal) benodigd zijn”. Dit maakte het uitvoeren van de gevraagde analyse er niet eenvoudiger op. Terwijl de door Ecorys gebruikte onderzoeksmethode veelvuldig wordt ingezet voor analyses binnen andere bedrijfstakken, zorgde de toepassing ervan op de softdrugssector voor beperkingen, onder meer door de variërende leeftijdsindelingen in vergelijking met andere domeinen.

Het grootste obstakel hierbij vormde de afwezigheid van goed vergelijkingsmateriaal. Ecorys geeft aan dat er “weinig tot geen harde nationale gemiddeldes en/of normen” bekend zijn over het functioneren van coffeeshops. De onderzoekers voegen toe dat het überhaupt lastig vergelijken is vanwege grote onderlinge verschillen in cannabisgebruik binnen Nederland. In verhouding met de andere grote stad Amsterdam, waar zich maar liefst een derde van de Nederlandse coffeeshops bevindt, is het softdrugsgebruik in Rotterdam veel lager. Anderzijds biedt het Nederlandse gemiddelde ook weinig uitkomst aangezien het gebruik in grote steden 1,5 tot wel 2,5 keer zo hoog ligt als daarbuiten. In verband met deze beperkingen stelt Ecorys dat het onderzoek het bescheiden karakter heeft gekregen van een “educated guess”.

Uitkomsten

Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat het cannabisgebruik onder Rotterdammers de afgelopen jaren is toegenomen. Tussen 2008 en 2016 is het aandeel van de 19- tot 64-jarige inwoners dat aangeeft (recent) hasj of wiet te hebben gebruikt, gestegen van 7% tot 11,3%. Op basis van trend-extrapolatie voorspelt Ecorys dat dit aandeel in 2021 verder zal zijn gegroeid tot zo’n 12,5%. Tegen die tijd zal het totale aantal inwoners tussen de 18 en 64 in de Maasstad naar schatting met een half procent zijn toegenomen. 

Gemiddeld gezien schaffen de softdrugs-consumerende Rotterdammers zo’n veertien keer per maand cannabis aan, waarvan 75% wordt gekocht in cofeeshops binnen de eigen gemeente. Dit percentage ligt een stuk boven het Nederlandse gemiddelde van 54,5%. In overeenstemming met dit verschil is daar het aandeel buiten de eigen gemeente aangeschafte cannabis met 25,9% ook veel hoger dan in Rotterdam, waar slechts 4% van de geconsumeerde softdrugs van buiten de gemeente komt. Daarmee geldt voor zowel Rotterdam als Nederland dat zo’n 80% van de softdrugs in coffeeshops wordt gekocht.

Op basis van al deze statistieken komen de onderzoekers met de prognose dat het aantal koopmomenten van cannabis per maand door Rotterdammers in coffeeshops in de eigen gemeente tussen 2016 en 2021 met zo’n 10% tot 15% zal gaan toenemen.

Benodigde verkooppunten

De ondergrens van het aantal benodigde coffeeshops werd vervolgens berekend door het aantal Rotterdamse koopmomenten per maand in 2016 en 2021 te delen door het gemiddeld aantal koopmomenten van cannabis per maand per Nederlandse coffeeshop, waarbij onderscheid is gemaakt tussen een berekening met en zonder toerisme. Wanneer de bezoekers van buiten Rotterdam niet worden meegerekend, waren er volgens Ecorys in 2016 34 coffeeshops nodig. Inclusief binnen- en buitenlandse toeristen, zo’n 18% van de bezoekers, waren dat er 41. Met de 38 coffeeshops die er begin 2016 waren, kan volgens Ecorys worden gesteld dat de markt toen “min of meer in evenwicht was”.

Gekeken naar 2021, verwachten de onderzoekers dat er 38 of 39 coffeeshops nodig zullen zijn om in de behoefte van Rotterdammers te voorzien. Puur van de eigen inwoners uitgaande bestaat er volgens de onderzoekers “vanuit economisch perspectief” dan ook wederom “min of meer evenwicht tussen vraag en aanbod”. In dit geval geldt dat evenwicht echter alleen wanneer de toeristen buiten beschouwing worden gelaten. Als zij wel in de berekening worden meegenomen, zullen er volgens de onderzoekers 46 à 47 coffeeshops nodig zijn. 

Einde Rotterdamse coffeeshops?

De publicatie van het rapport komt in een tijd waarin er veel te doen is over het Rotterdamse softdrugsbeleid. Burgemeester Ahmed Aboutaleb liet onlangs weten van mening te zijn dat coffeeshops hun langste tijd hebben gehad. De stad heeft zich aangemeld voor een experiment waarin de wietteelt wordt gereguleerd en wil daarnaast ook graag de distributie uit de illegaliteit zien te krijgen. Als men erin slaagt zowel de teelt als distributie legaal te organiseren, verdwijnt de softdrugsketen geheel uit de illegaliteit. 

Aboutaleb stelt dat ook de verkoop aan consumenten in die situatie kan anders worden geregeld dan nu het geval is, bijvoorbeeld door gebruik te maken van automaten of “bona fide” bezorgers: “Het is de vraag of het fenomeen coffeeshop in de toekomst nog nodig is”, aldus de burgervader. De reden dat hij de ‘legale wiet’ liever niet vanuit coffeeshops verkocht ziet worden, is dat deze volgens hem “vaak geen zuivere koffie” zijn.

Hier voegt hij aan toe dat hij niet zit te wachten op mensen die zijn stad bezoeken voor de coffeeshops: “Wij zijn er niet voor softdrugstoerisme. Dat imago willen wij absoluut niet. We zien allemaal hoeveel last Amsterdam daarvan heeft.” Desalniettemin lijkt de Amsterdamse gemeente er een andere visie op na te houden. Terwijl de hoofdstad zich ook heeft aangemeld voor die proef met gereguleerde teelt en, net als Rotterdam, zelf met plannen bezig is om de distributie ook legaal te organiseren, heeft men er hier juist voor gekozen dit te doen in samenwerking met de coffeeshops.

Voor Ecorys is het niet de eerste keer dat het onderzoeks- en adviesbureau zich met zijn onderzoek op onontgonnen terrein bevindt en ook niet de eerste keer dat zo’n onderzoek zich betrekt op een geestverruimend middel: vorig jaar brachten de onderzoekers voor het eerst de kosten van alcoholgebruik in Nederland in kaart. Die werden toen geschat op maximaal zo’n €2,9 miljard.